Yammie (27) over haar psychoses: “het voelde alsof ik achter het behang groeide”

De opnames van ‘Gek en Geniaal’ dateren alweer van 2017. Vier psychosegevoelige mensen maakten samen met een gerenommeerde kunstenaar of artiest een kunstwerk en gaven een kijkje in hun leefwereld. Vanavond zendt Canvas een compilatieaflevering uit. Een van de deelnemers is Yammie, zij maakte samen met Raf van Kommil Foo een liedje over haar psychoses en mocht zelfs mee met het podium op. Wij bezochten haar om te zien hoe het vandaag met haar gaat.

Ik bezoek Yammie in haar nieuwe huisje.”Het gaat goed met me”, zegt ze meteen. “Ik woon hier nog maar een tweetal maanden, een grote stap als een verhuis is eng, maar het gaat goed”, lacht ze. En ook kat Murphy is helemaal geïnstalleerd.

Even terug naar enkele jaren geleden. Yammie nam deel aan Gek en Geniaal vanwege en-een schizo-affectieve stoornis. Ze heeft zowel kenmerken van schizofrenie als van een stemmingsstoornis. In haar geval uit zich dat in stemmen en periodes van manie en depressie. Net omdat ze het zo moeilijk is om uit te leggen wat het met haar doet, mocht ze tijdens de opnames samen met Raf en Mich van Kommil Foo het podium op om haar eigen liedje te zingen. “Muziek helpt echt om dingen te zeggen die je niet vertelt krijgt.”

“Achter het behang”

“Op mijn zesde kreeg ik voor het eerst symptomen: ik zag kleuren en hoorde een stem. Die stem vertelde me dat ik het geheim moest houden, dus ik luisterde en vertelde niets tegen mijn ouders of leerkrachten. Ik vergelijk het met een soort van extern geweten: die stem vertelde me wat goed of slecht was. Het was niet beangstigend, maar maakte me soms wel verdrietig. Zo vertelde de stem dat ik me niet mocht amuseren, als ik met een vriendinnetje speelde liet de stem me achteraf weten dat dat niet de bedoeling was. Ik voelde al snel dat ik anders was, en hoewel ik vriendinnetjes had, voelde ik me vaak een buitenstaander. Ik vergelijk het altijd met achter het behang groeien. Je bent wel aanwezig, maar je bent er niet echt bij. Heel eenzaam.

“De stem vertelde me dat ik me niet mocht amuseren. Als ik mij met een vriendinnetje amuseerde, liet de stem me achteraf weten dat dat niet de bedoeling was”

De psychoses waren er niet constant, het was een komen en gaan. En op school deed Yammie het goed. “Op mijn veertiende ging het bergaf. Ik hoorde opeens drie stemmen, en kreeg een zware depressie. Deze stemmen waren veel negatiever, ze vertelden me dat ik beter zou sterven, dat ik wél gelukkig zou zijn als ik dood zou zijn of dat ik in een mooie vlinder zou veranderen. Ik kreeg het erg moeilijk en mijn omgeving kreeg het door. Er werd hulp ingeschakeld, de psychiater sprak voor het eerst over psychoses. Ik reageerde heel opstandig. Ik begreep niet waarom ik een diagnose nodig had en was kwaad. Hoewel artsen een opname aanraadden, wilde ik wachten. Op school kon ik maar moeilijk aarden, ik bleef regelmatig thuis en studeerde dan zelf. Maar ik moest en zou dat diploma hebben. Ik studeerde en hield thuis een dagboek bij om de dingen op te schrijven die ik niet verwoord kreeg. Mijn klasgenoten wisten niet wat er aan de hand was, ze vonden me gewoon een rare. Er was één vriendin – ik zie haar nu nog soms. Zij was erg lief en begripvol.”

“Ik vergelijk die psychoses met achter het behang groeien. Je bent wel aanwezig, maar niemand ziet je echt, je hoort er niet bij”

Hoge toppen en diepe dalen

“Toen ik mijn secundaire studies afrondde werd ik opgenomen in het ziekenhuis. Het was een zoektocht om mijn juiste plek te vinden. Hoewel hulpverlening het goed bedoelt, is het niet altijd juist. Toen het slecht met me ging, zette ik een keer een mes op mijn keel. Ik wilde er een einde aan maken. Ik werd voor twee dagen in een prikkelarme kamer opgesloten. Althans zo noemden ze het, maar dat is het allesbehalve. Je zit in een kamer met niets meer dan een kamer en een toilet. Maar je gedachten en stemmen blijven nog steeds. Uiteindelijk kwam ik in een ziekenhuis terecht dat goed bij me paste. Daar kreeg ik ook de finale diagnose: ik ben schizo-affectief.”

“Dat wil zeggen dat ik psychoses heb, en switch tussen periodes van depressie en van manie. Die manische periodes zijn op zich leuk: ik zit boordevol energie en heb het gevoel dat ik de hele wereld aan kan. Het lijkt wel alsof mijn lichaam in brand staat, en ik niet kan stoppen met dansen en springen. Maar hoe hoger je toppen, hoe dieper je daarna ook valt. Zo heb ik enkele zomers geleden een tijdje in de rolstoel doorgebracht. Doordat ik zo enthousiast bleef rondspringen en dansen, waren mijn achillespezen ontstoken. Pijnlijk. En na zo’n periode van manie volgt altijd een donkere periode. Vooral in de winters is het moeilijk.”

Dankzij therapie en medicatie voelde Yammie zich beter. Na zo’n 4 jaar in het ziekenhuis, mocht ze naar huis. “Ik ging meteen alleen wonen, een grote stap. Stress is een trigger voor me. Bovendien had ik in het ziekenhuis veel sociaal contact: ik maakte er vrienden. Nu stond ik er alleen voor. Het ging even terug bergaf en ik werd terug even opgenomen. Maar ik ben trots dat ik het heb gedaan.” Nu woont ze al een hele tijd alleen. “Ik ga wekelijks langs in het ziekenhuis, mijn laatste opname dateert alweer van een jaar geleden. Dit jaar heb ik zelfs Kerstmis en Nieuwjaar thuis gevierd, hoewel die momenten moeilijk voor me zijn. Met Kerstmis was ik bij mijn familie, het was heel gezellig. En Oudjaar bracht ik samen met mijn beste vriend Jurgen door. Het werd een mooie avond.”

Ups & Downs

Ze leerde Jurgen kennen dankzij haar vrijwilligerswerk bij Ups & Downs. Ze werkt als ervaringsdeskundige voor jongeren die het moeilijk hebben. Ze is vooral bezig met muziektherapie. “Na het programma besefte ik des te meer de kracht van muziek.” In het programma zingt ze ‘The Plural of Alone’, een liedje met teksten uit haar dagboek. “Ik heb prachtige herinneringen aan het optreden. Ik was heel zenuwachtig, maar Raf en Mich waren ontzettend lief. Ik mag nu zelfs nog steeds naar de optredens gaan kijken, en dan sla ik achteraf een babbeltje met Raf. Zelf heb ik niet meer echt op een podium gestaan, maar ik blijf bezig met muziek en piano. Daarnaast volg ik balletles en schrijf ik veel: dat is één van de voordelen van mensen met psychoses: wij zijn vaak veel cretiever dan anderen. Ze zeggen wel ‘je moet outside the box denken’, maar bij ons is er niet eens een box meer (lacht).

Yammie is blij dat de aflevering nog eens wordt uitgezonden. “Er zijn helaas nog te veel vooroordelen. Mensen denken dat we zot of gevaarlijk zijn of dat we wiet roken. Vooral op Facebook durven mensen zich te laten gaan. “Dat zullen wel die zotten zijn”, las ik onlangs op een berichtje over een gestolen fiets. Op zo’n momenten moet ik me beheersen om niet te reageren. Maar dat heeft weinig nut. Programma’s als deze zijn daarom heel goed. Ik wil laten zien dat wij helemaal niet gevaarlijk zijn. Dus wees allemaal wat lief voor elkaar en begrijp dat iedereen anders is. Dat maakt het leuker voor iedereen. En mocht je jezelf herkennen, kom dan zeker eens naar een groepssessie van Ups & Downs, wij zullen je met open armen ontvangen, en je kunt gewoon jezelf zijn.”

Gek & Geniaal wordt deze avond uitgezonden op Canvas om 21.38 uur.

Wil je meer weten over Ups & Downs? Bekijk hier de website. 

Meer over psychische kwetsbaarheid:

• Minister Sven Gatz over zijn depressie
• Opgelet: dit zijn de 12 fases van een burn-out
• Sylvia praat over haar depressie en psychoses

(Beeld: Lieve Blancquaert voor Te Gek)