Wenen (en andere emoties) op de werkvloer: goed idee of niet?

Feeling Redactie

21 nov 2019

Goed nieuws voor iedereen die ooit zijn tranen verbeet op het bedrijfs-toilet: steeds meer mensen vinden dat emoties uiten bij je baas of collega’s niet alleen mag, maar ook nodig is. Wenen op de werkvloer? Een paar richtlijnen en bedenkingen.

Een woedeuitbarsting aan de koffieautomaat. Een collega horen snikken op het toilet naast het mijne. Weten dat degene die nu naast een klant zit te schateren een kwartier eerder een paniekaanval had in de kantine. Ik heb niet lang op een echt kantoor gewerkt, maar zag wel alle mogelijke emoties langskomen. Tot twee keer toe zat ik zelf te snotteren bij de baas, ook al kon ik me achteraf wel voor het hoofd slaan. Omdat het onprofessioneel leek, en ik geld had willen geven om mijn emoties bij het begin van de werkdag gewoon achter te laten bij de kapstok.

Liesje (39), communicatiemedewerkster: “Op mijn werk toon ik doorgaans weinig emoties. Tot ik na een periode waarin ik mezelf vergat, plots stond te snotteren voor heel mijn team. En nu voel ik me schuldig omdat ik mijn takenpakket moet aanpassen, maar de reacties van mijn collega’s zijn juist positief. Ze willen meezoeken naar oplossingen, en dat konden ze alleen nadat ik me kwetsbaar had getoond en mijn gevoelens had uitgesproken. Het is iets wat ik altijd tegen anderen zeg, maar voor mezelf bleek het minder evident.”

De olifant in De kamer

Op onze werkvloeren is iets fascinerends gaande. Steeds vaker draaien onze jobs rond dienstverlening en samenwerking met collega’s, interacties waarvoor je het liefst emotioneel onderlegd bent. Er wordt van je verwacht dat je gaat voor dat werk, dat je je erin smijt, zoals dat heet.

Ons werk is dan ook een belangrijk onderdeel van ons bestaan: vaak brengen we meer tijd met onze collega’s door dan met onze geliefden. Toch leeft de veronderstelling nog steeds dat emoties niet thuishoren in een professionele omgeving. Reacties die je in je privéleven toelaat als je boos of verdrietig bent – denk: roepen, nukkig reageren of mokken – kunnen tussen negen en vijf immers je reputatie op het spel zetten of je toekomst hypothekeren.

“Toen ik me eindelijk kwetsbaar had getoond begonnen collega’s spontaan mee te zoeken naar oplossingen” (Liesje)

Iedereen die ooit in een bedrijf heeft gewerkt, weet nochtans dat een werkvloer juist een wirwar is van grote en kleine emoties. Vreugde om een promotie bij de ene zorgt soms voor bittere teleurstelling bij wie er net naast greep. Als je bedrijf een policy heeft waarin het positieve omarmen de norm is, dan lijkt je gevoelens onderdrukken het slimste dat je kunt doen. En dus laten we niet zien hoe hard iets ons raakt, wat we in de veiligheid van ons huis wel doen. Emoties zijn de olifant in de kamer, waar het liefst met een grote boog omheen wordt gefietst. Dat is ook wat Dorien Zelderloo ziet. Als coachend arbeidspsycholoog begeleidt ze regelmatig mensen die bang zijn om in te storten voor de ogen van hun oversten of collega’s. “Die angst om de controle te verliezen is vaak een gevolg van bepaalde zaken te lang te ver te laten komen”, zegt zij. “Een bal die je te lang onder water houdt, popt uiteindelijk toch eens omhoog. Het is beter en makkelijker om met je emoties te leren omgaan en ze te uiten als ze nog hanteerbaar en communiceerbaar zijn. Dat hebben de meesten van ons nooit geleerd.”

Petra (42), communicatieverantwoordelijke: “Ik las ooit dat je beter niet bij collega’s of superieuren op zoek gaat naar een veilige haven voor emotionele stormen, maar ik heb het geluk dat ik in een team werk waar dat wél kan. Vorige week nog was ik een hoopje ellende omwille van enkele zaken die minder goed liepen, en ik kus mijn beide handen omdat ik bij mijn collega’s kan instorten zonder dat ik me nadien raar of zwak voel. Ik breng soms meer tijd met hen door dan met familie en vrienden, en zou het erg lastig vinden als ik mijn emoties niet kon delen. ”

Blijven lachen, kans op burn-out

Voortdoen zonder stil te staan bij wat we voelen, komt met een prijs. Niet alleen komen de emoties die we onderdrukken soms harder terug, je bouwt ook spanning op in je lichaam. Die kan zich uiten in nog meer negatieve gevoelens, stress, hoge bloeddruk en ze vergroot op langere termijn het risico op een burn-out of depressie. Verschillende studies tonen ook aan dat mensen die op het werk regelmatig emoties moeten tonen die in strijd zijn met wat ze voelen, last hebben van emotionele uitputting.

Emoties hebben een invloed op verschillende onderdelen van je werk. Hoe je samenwerkt, hoe je beslissingen neemt, hoe gemotiveerd je bent en hoe je communiceert. In sommige jobs waarin mensen te maken hebben met klanten of patiënten, is je emoties beheersen een deel van het takenpakket. Of ze nu net slecht privénieuws kregen of niet, stewardessen worden betaald om met de glimlach thee of cola te serveren, wat volgens onderzoek kan leiden tot zelfvervreemding.

Ook als je niet in een publieke functie werkt, kan het een uitdaging zijn om moeilijke gesprekken te voeren met collega’s, of je grenzen aan te geven. Terwijl de ene elke storm lijkt te doorstaan zonder een kik te geven, schieten een ander de tranen voor het minste in de ogen. Lang niet iedereen begint trouwens te huilen bij grote emoties: sommigen worden juist heel stil, of kwaad.

“We drukken te weinig uit dat we vinden dat iemand anders iets goed heeft gedaan” (Dorien Zelderloo, coachend arbeidspsychologe)

Liz Fosslien en Mollie West Duffy, schrijfsters van Het is niet persoonlijk – de geheime kracht van emoties op het werk (€22,99), menen dat de werkvloer een veel fijnere plek zou zijn als we niet werden aangemoedigd om al die emoties naast ons neer te leggen. “Studies tonen aan dat organisaties waar oog is voor emotioneel welzijn het financieel beter doen, hun personeel langer in dienst houden en zien dat hun medewerkers productiever zijn.” Mollie West Duffy: “De afgelopen decennia was er veel aandacht voor emotionele intelligentie bij managers en leiders, maar eigenlijk is dat een aandachtspunt voor elke werknemer. Leren omgaan met je emoties op de werkvloer zou moeten starten zodra je aan je eerste job begint.”

Volgens Dorien Zelderloo mag dat leerproces zelfs nog vroeger starten. “Het klopt dat we vaak niet hebben geleerd om met bepaalde emoties om te gaan”, zegt zij. “Niet enkel op het werk, trouwens. Patronen die zich daar aftekenen, doen dat vaak ook thuis en omgekeerd. Als je moeite hebt met gevoelens communiceren of emoties uiten, trek je dat doorgaans door in je verschillende ‘rollen’. Dat je op de werkvloer een scherm moet optrekken is trouwens een achterhaald idee. Het gaat om leren communiceren zonder dat je daarvoor hoeft in te storten. Aan de hand van principes uit bijvoorbeeld geweldloze communicatie proberen we ervoor te zorgen dat mensen zich weer kunnen en durven te uiten.”

Jaloezie als superkracht

Volgens de auteurs van Het is niet persoonlijk kan het waardevol zijn om een soort handleiding samen te stellen als je op je job met een aantal mensen aan een project werkt. “Vragen stellen als: ‘Hoe krijg jij het liefst feedback?’, of ‘Ben je een ochtend- of avondmens?’ kan verschillende persoonlijkheden makkelijker laten samenwerken.”

“Ik kwam ooit in een schoonheidssalon waar mensen tien jaar samenwerkten en alles over elkaar wisten. Behalve dat de ene dolgraag pedicures uitvoerde, en de andere ze haatte”, zegt Dorien Zelderloo. “Nochtans is die informatie heel belangrijk, en ze uitspreken ook.”

Als je op een constructieve manier wilt omgaan met emoties, is het belangrijk dat je ze ook weet te benoemen. Inzien dat je negativiteit of gebrek aan motivatie voortvloeit uit angst of jaloezie is een belangrijke stap. “Dat klinkt simpel, voelen wat er in je omgaat en dat ook weten uit te drukken”, zegt Dorien Zelderloo. “Maar in werkelijkheid is het aartsmoeilijk. We staan vaak te ver van onze emoties af om onze behoeftes te tonen. Op de duur weet je zelf niet meer wat je wilt. Ook waarderende communicatie is lang niet altijd evident. We drukken te weinig uit dat we vinden dat iemand anders iets goed heeft gedaan.”

Wenen op de werkvloer

“Door onze emoties op het werk te negeren, laten we belangrijke kansen liggen en riskeren we fouten te maken die te voorkomen zijn”, zegt Duffy. Neem nu jaloezie, een emotie die al snel als kinderachtig en kleingeestig wordt bestempeld. Volgens de auteurs kunnen we jaloezie ook zien als een superkracht, als het aankomt op het nemen van beslissingen: “Als je jaloers bent op iemand, leer je dat die persoon iets heeft wat jij ook wilt hebben”, leggen ze uit. “Jaloezie legt je waarden bloot. In plaats van je te schamen en dat gevoel weg te drukken, is het interessant om je af te vragen wat die emotie je wil vertellen, en daarmee aan de slag te gaan.” Je emoties als carrière-gps, dus.

“Organisaties waar ook is voor emotioneel welzijn, doen het financieel beter: hun personeel is productiever en blijft langer in dienst” (Liz Fosslien en Mollie West Duffy)

Maar hoe weet je of je emoties voor jezelf moet houden of niet? In hun boek maken Duffy en Fosslien onderscheid tussen relevante en irrelevante emoties. Volgens hen heeft elke emotie bestaansreden, maar wil dat niet zeggen dat ze evenveel gewicht moeten hebben bij een beslissing. Een relevante emotie hangt direct samen met de keuze waar je voor staat. Als je je afvraagt of het het moment is om een loonsverhoging te vragen, en de gedachte aan het niet doen zorgt voor spijt, dan is dat een factor die je in overweging moet nemen. Relevante emoties zijn signalen die richting geven als je twee zaken moet vergelijken die niet altijd goed te vergelijken vallen. Dan is het relevant hoe de ene keuze voelt tegenover de andere.

Irrelevante emoties zijn niet direct gelinkt aan een beslissing, maar bemoeien zich er wel graag mee. Je kunt triest zijn omdat je man je verjaardag is vergeten, en daardoor de rest van de dag foeteren op elke mail van het management. Dan is het belangrijk om na te gaan of de reden dat je triest bent relevant is om er iets mee te doen. De makkelijkste manier om irrelevante emoties niet de overhand te laten halen is wat tijd te laten passeren, zonder dat je iets doet.

Aurora (39), teamcoördinator in de jeugdhulp: “Mijn ervaring is dat een uitbarsting bij ons op het werk soms de manier is om duidelijk te maken dat dingen in beweging moeten komen. Ik voel me soms een hysterische vrouw als ik woest wegloop uit een meeting, maar die emoties steken wel vaak dingen in gang die anders blijven liggen. Met dank aan een team en baas bij wie zo’n uitbarsting kan en mag.”

Eerst pauzeren, dan reageren

Los daarvan is ook timing belangrijk. Even pauzeren vóór je reageert, is een van de belangrijkste adviezen. West Duffy: “Het is belangrijk dat moeilijke gesprekken worden gevoerd, maar het liefst op een serene en beheerste manier. Slaap er een nachtje over en reageer niet op veronderstellingen. Die zorgen er alleen maar voor dat de andere persoon in de verdediging gaat zonder te luisteren.”

Of er andere regels gelden voor mannen dan voor vrouwen? Het zou niet mogen, en toch kunnen we niet anders dan het hier over gender hebben. Ook al wijst onderzoek uit dat mensen emoties op dezelfde manier ervaren, los van hun geslacht, toch wordt het tonen van emoties anders ervaren bij mannen dan bij vrouwen. “Als vrouwen meelevend zijn, worden ze graag gezien, maar krijgen ze te horen dat ze te weinig leiderscapaciteiten hebben”, stellen Duffy en Fosslien in hun boek. “Als ze spreken met zelfvertrouwen, zijn ze al snel “te agressief”. Die dubbele standaard maakt het voor vrouwen niet altijd makkelijk om hun gevoelens uit te spreken, en toch is dat iets waar we elkaar in moeten blijven steunen.

“Belangrijker dan of je wel of niet hebt gehuild op kantoor, is dat je met elkaar blijft praten” (Dorien Zelderloo)

Wat je het best doet als je toch tranen voelt opwellen op het werk? “Als je in de buurt van een groepje mensen bent, excuseer jezelf dan even, drink wat water, en kalmeer voor je terugkeert”, zegt Duffy. “Onderzoek wijst uit dat we ons beter voelen als we in ons eentje huilen, of in het gezelschap van iemand die emotionele ondersteuning kan bieden. Zit er niet te hard mee in, het is een teken dat je om je job geeft. Daar is helemaal niks mis mee.”

“Kwetsbaarheid kan juist krachtig zijn”, bevestigt ook Dorien Zelderloo. “Belangrijker dan of je wel of niet hebt gehuild op kantoor, is dat je met elkaar blijft praten. Soms komen mensen door een gebrek aan communicatie in een spiraal terecht, waardoor ze steeds verder van elkaar verwijderd raken. Het wordt onderschat hoe zwaar zo’n dynamiek op mensen kan wegen. Teams die erin slagen om hun emoties te communiceren, kunnen beter om met stress en verhogen hun veerkracht.”

Waar je het best gaat wenen op de werkvloer als de dammen breken? Comedian JiJi Lee maakte een prachtig lijstje voor The New York Times, onder de titel “Waar te huilen in een open kantoor?” Enkele van haar suggesties: aan je bureau met je koptelefoon op (“De truc is om één traan per keer te lossen. Tranen verklappen immers dat je huildingen doet, en geen werkdingen”). Aan de koffieautomaat (“Bevorder de samenwerking door om beurten luid te snikken, een stuk efficiënter dan zielige e-mails”). Afsluiten doet ze met de eeuwige klassieker: het toilet (“Dat is waar iedereen naartoe gaat om te huilen. Verwacht lange rijen”).

Concrete tips om je emoties te tonen op de werkvloer:

Zeg wat je voelt, maar hou het professioneel:

Stap 1: Wacht met een gesprek tot je je gevoelens kunt benoemen. Bijvoorbeeld: “Ik ben gekwetst”, of “ik voel me overweldigd”.
Stap 2: Ga na waar die gevoelens vandaan komen. “Ik voel me overweldigd omdat …”.
Stap 3: Zorg dat je kalm genoeg bent om te luisteren naar wat de andere persoon te vertellen heeft. “Als je denkt dat je alle feiten al kent, ben je niet klaar om een gesprek te voeren”, zeggen Fosslien en West Duffy.

(Tekst: Kelly Deriemaeker)