“Wanneer is het tijd om een vriendschap los te laten?” en meer: 10 x het antwoord op je vriendschapsvragen

Het belang van vriendschap staat steeds meer buiten kijf. Sterker: het is geweten dat het je leven kan verlengen, en bij verlies om rouw vraagt. Het blijkt de meest onderschatte vorm van liefde. Een ode in tien vragen.

1. Hoeveel vrienden hebben we nodig?

Vanderhasselt: “Dat is voor iedereen verschillend: gemiddeld hebben we drie tot vijf beste vrienden. Dat zijn mensen die heel dicht bij ons staan, bij wie je kwetsbaar durft zijn en met wie je je heel nauw verbonden voelt. Daarbij kunnen zeker ook je partner of familieleden zitten. Vervolgens breidt dat netwerk zich uit naar een cirkel van tien goede vrienden, die ook nog best veel van je weten, maar al iets verderaf staan, om vervolgens uit te lopen in een ruim netwerk van honderd tot honderdvijftig meer oppervlakkige en sporadische contacten.”

Knops: “Kwaliteit gaat boven kwantiteit: wat telt is dat je tevreden bent over de relatie en eruit haalt wat jij eruit wilt halen. Ook dat is trouwens voor iedereen anders: voor de ene betekent vriendschap ‘iemand hebben bij wie je altijd jezelf kunt zijn’, terwijl een ander het misschien vooral belangrijk vindt om cognitief uitgedaagd te worden of om voor een keer eens niet de ‘sterke persoon’ te moeten zijn. Eén definitie van vriendschap bestaat niet.”

2. Hebben we voor elke behoefte een bepaald soort vriend nodig?

Vanderhasselt: “Met elke vriend connecteren we anders, waardoor elke vriendschap ook een uniek stukje van onze identiteit aanboort. Een uniek stukje wereld dat al in jou zit, en dat door de vriendschap aangesproken, gevoed en verrijkt wordt. In een ideale wereld heb je voor elk stukje identiteit dus inderdaad een ‘soort vriend’ met wie je die wereld kunt delen.”

Knops: “Al is vriendschap veeleer een kwestie van ‘voelen’ dan van ‘weten’. Als een contact met iemand klopt, dan voel je dat – of het nu gaat om een vriend om oppervlakkig plezier mee te maken of om diepe gesprekken mee te voeren. Er zit dan een soort gemak in dat contact, een intuïtief aanvoelen dat je elkaar waardeert en dat je beiden ook iets uit het contact haalt.”

Vanderhasselt: “Ik noem het ‘een geheime klik’: een dynamiek die zo intuïtief aanvoelt en automatisch loopt dat we ons na een gesprek of activiteit helemaal opgeladen voelen. Op dat vlak kun je vriendschap bekijken als een soort positieve drug: de fijne en afgestemde verbinding spreekt beloningscircuits in onze hersenen aan, waardoor stoffen vrijkomen die ons een gevoel van ontspanning en plezier geven.”

“Aan die ‘klik’ is trouwens ook een fysiologische component verbonden: onderzoek toont aan dat bij goede vrienden de hartslag en ademhaling op hetzelfde ritme gaan lopen, dat ze onbewust elkaars mimiek gaan spiegelen en dat zelfs hun hersengolven eenzelfde frequentie aannemen. Zelfs geur zou mee bepalen tot welke vrienden we ons aangetrokken voelen en tot welke minder. Die ‘biobehavioral synchrony’ verklaart uiteraard niet alles, maar lijkt wel een belangrijk stukje van de puzzel.”

3. Ziet mannenvriendschap er anders uit dan vrouwenvriendschap?

Vanderhasselt: “Studies wijzen uit dat mannen veeleer geneigd zijn om af te spreken in grote vriendengroepen of om collectief dingen te doen, zoals een partijtje voetbal spelen of padellen. Bij die activiteiten is er meestal niet zoveel een-op-eencontact, waardoor de gesprekken minder diepgaand zijn en de emotionele intimiteit ook net iets minder. Vrouwen neigen meer naar hechtere en kleine vriendengroepen, met ruimte voor een-op-eencontact en diepe gesprekken. Dat is blijkbaar waar zij het meeste energie uit halen, ook al zijn hier natuurlijk uitzonderingen op.”

Knops: “Dat mannenvriendschappen zich meestal afspelen tegen de ruimere sociale context van een groep, wil niet zeggen dat zij helemaal geen nood hebben aan hechter en intiem contact. Integendeel zelfs: sommige mannen voelen zich door dat gendergerelateerde verschil net heel eenzaam. Zij missen die diepere emotionele band of die persoon bij wie ze écht hun verhaal kunnen doen. Blijkbaar zitten genderstereotypen ons daar toch nog een beetje in de weg.”

4. Kunnen andere levenskeuzes vriendschap onder druk zetten?

Knops: “Zeker. Naast belangrijke levenskeuzes, blijken vooral ook ecologie – wel of niet het vliegtuig naar Ibiza nemen voor een vrijgezellen bijvoorbeeld, of een tegenstrijdige visie op de hele coronapandemie, echte dealbreakers. Als een vriendschap door zulke verschillen geleidelijk aan verwatert, en daar is tussen beide partijen consensus over, hoeft dat helemaal niet erg te zijn: mensen veranderen nu eenmaal en dus doen vriendschappen dat ook. Sommige vriendschappen blijven, andere niet. Erg wordt het pas als het tot een conflict komt, of als de vriendschap door een van beide kanten abrupt afgebroken wordt. Dan blijft de andere partij meestal gekwetst en met een deuk in het vriendschaps- en zelfbeeld achter.”

Vanderhasselt: “Gemiddeld wisselt onze vriendenkring om de zeven jaar voor de helft van samenstelling. En dat is eigenlijk logisch: we veranderen van werk en maken daar nieuwe vrienden of starten met een nieuwe hobby. Naast een gedeelde leefwereld, is vriendschap soms trouwens ook gewoon een kwestie van fysieke nabijheid: denk maar aan ouders die vrienden worden met de ouders van kinderen bij hun kind in de klas.”

Knops: “Soms vraagt een vriendschap behouden met iemand die andere levenskeuzes maakt niet zoveel inspanning: als jullie band heel hecht is en de basis stevig genoeg. Of de vriendschap overleeft, hangt dan vooral af van hoe jullie de voortgang zien en wat jullie van een vriendschap verwachten. Wordt je beste vriendin bijvoorbeeld tijdelijk opgeslorpt door het jonge ouderschap, en heb jij geen gezin, dan kan de vriendschap prima blijven bestaan als zij ervan geniet om af en toe een kinderloos weekend in te lassen en jij ook best eens af en toe mét baby op de koffie wil gaan.”

5. Zijn oude vrienden ‘waardevoller’ dan vrienden die we nog maar even kennen?

Knops: “Ze zijn anders, maar daarom niet meer of minder waardevol. We hebben een mix van beide nodig in ons leven. Nieuwe vrienden laten je nieuwe kanten van jezelf ontdekken. Oude vriendschappen zijn vaak sterk en intens: je kunt terugvallen op jaren aan herinneringen en dat schept een band. Bovendien kent een vriend waarmee je nog samen in de kleuterklas hebt gezeten jou anders dan een ‘nieuwe vriend’: hij of zij heeft je meegemaakt doorheen alle levensfases.”

Vanderhasselt: “Daardoor kunnen zo’n vriendschappen ook weleens dienst doen als kompas: ze kunnen je terugbrengen naar eerdere versies van jezelf die je misschien zelf uit het oog verloren was. Uit onderzoek blijkt dat we voor oude vrienden vaak ook iets milder zijn dan voor nieuwe: lopen de meningen of leefwerelden met nieuwe vrienden iets te ver uiteen, dan is de kans groter dat je de vriendschap links laat liggen dan wanneer je zoiets met een oude vriend meemaakt. Het verschil weegt daar niet op tegen de bulk aan gedeelde herinneringen.”

6. Hoe maak je nieuwe vrienden?

Knops: “Dat is voor veel mensen een uitdaging. Als je jong bent, kom je met zoveel verschillende groepen mensen in contact – op de speelplaats, op school, in de muziekles of in de studentenvereniging. Het contact is ook zo frequent dat vrienden maken bijna vanzelf gaat. Hoe ouder je wordt, hoe meer die sociale kring uitdunt. Nieuwe vrienden maken we dan voornamelijk als we een nieuwe hobby beginnen of door een babbel aan de schoolpoort.”

“Een dankbare plek om nieuwe vrienden te sprokkelen, is op sociale media: die brengen je heel snel in contact met een grote groep mensen die er potentieel dezelfde hobby’s of interesses als jij op nahouden.”

Vanderhasselt: “Ook vrienden maken zelf lukt kinderen vaak beter dan volwassenen. Kinderen kennen nog geen angst en zijn niet terughoudend. Na een dag spelen is iemand hun vriend, benoemen ze dat ook zo en belonen die nieuwe persoon in hun leven met een ‘vriendschapsbandje’. Bij volwassenen gaat het vaak wat moeilijker. Een eerste onruststoker is de ‘liking gap’: we schatten soms verkeerd in hoe ‘leuk’ andere mensen ons eigenlijk vinden, waardoor we niet durven vragen om eens af te spreken. Terwijl die andere persoon het misschien net heel leuk zou vinden om eens samen koffie te gaan drinken of naar een concert te gaan.”

“Een tweede probleem is kwetsbaarheid. Volwassenen zijn vaak terughoudend om hun ‘beautiful mess’ op tafel te gooien; die dingen waar ze zich minder goed over voelen of die minder vlot lopen in hun leven. Maar het is net die kwetsbaarheid en die inkijk in de imperfecte dingen in je leven, die anderen het gevoel van vriendschap en authenticiteit geeft. Niemands leven loopt perfect: door ook die kant van je leven met elkaar te delen, creëer je verbinding en vertrouwen.

Een laatste tip: investeer in gemeenschappelijke projecten. Samen aan iets moois werken – al is het maar een flyer of een buurtfeest –, zorgt voor gezamenlijke successen. Het goede gevoel dat daaruit voortkomt, is een mooie motor voor jullie beginnende weg samen.”

7. Hoe vaak moet je communiceren om een vriendschap te onderhouden?

Vanderhasselt: “Er is een theorie die zegt dat je minstens veertig tot zestig uur met een vreemde moet hebben doorgebracht vooraleer je die als een ‘kennis’ kunt beschouwen. Honderd tot honderdveertig uren samen maakt van mensen vrienden, driehonderd uur ‘beste vrienden’. Naast lange gesprekken zijn zeker ook kortere berichtjes en smalltalk over koetjes en kalfjes belangrijk. Welke dingen doe je graag? Naar welke muziek luister je zoal? Om echt vrienden te worden, is het belangrijk de persoon voor je in al z’n facetten te leren kennen.”

“Wel belangrijk: communiceer niet enkel online of via sociale media. Want die mogen dan wel een prima plek zijn om elkaar te ontmoeten, vriendschappen verdiepen kan er toch niet echt. Je kunt elkaar niet in de ogen kijken, bepaalde gelaatsuitdrukkingen worden niet geregistreerd, terwijl het net dat geheel van signalen is dat voor een gevoel van verbondenheid zorgt.”

8. Maakt vriendschap gelukkig?

Vanderhasselt: “Absoluut. Recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat vriendschap en de mate waarin we ons verbonden voelen met de mensen om ons heen een grotere rol spelen voor onze gezondheid en ons gevoel van geluk dan tot nu toe gedacht. Zo is er een studie van de universiteit van Harvard waarin een groep mannen liefst tachtig jaar lang gepeild werd naar de fysieke en mentale gezondheid en waarin ook ieders netwerk in kaart werd gebracht. Wat bleek: niet pure medische feiten zoals hun bloeddruk, eetpatroon of cholesterol waren de belangrijkste voorspellers voor een lang, gezond en gelukkig leven. Wel de mate waarin de mannen tevreden waren over hun netwerk van relaties: hoe omringd ze zich voelden en ingebed en gesteund door een groter geheel.”

Knops: “Dat een gevoel van verbondenheid voor ons zo belangrijk is, is een overblijfsel uit de evolutie: in de oertijd hadden we anderen nodig om te overleven. Buiten de groep vallen, betekende zoveel als ten prooi vallen aan roofdieren of sterven door hongersnood. Intussen is dat sociaal isolement misschien minder bedreigend, maar de mentale nood om te verbinden blijft.”

Vanderhasselt: “Mensen zijn sociale dieren die contact met anderen nódig hebben om zich goed te voelen. Omgaan met stress en tegenslagen lukt veel beter als we ons goed omringd voelen.”

9. Wanneer is het tijd om de vriendschap los te laten?

Vanderhasselt: “Een scheefgegroeide vriendschapsrelatie gaat vaak gepaard met heel wat conflict. Erger dan die conflicten zelf, is meestal de onvoorspelbaarheid ervan. Als je nooit kunt weten wanneer iets in het verkeerde keelgat zal schieten, of welke dingen precies door de ander als een faux pas of een bedreiging worden opgevat, krijgt een vriendschap iets heel stresserends. Voor je het weet, loop je voortdurend op eieren om er toch maar voor te zorgen dat de andere partij niet boos wordt. Zo’n vriendschap brengt vaak een cocktail van negatieve emoties als onmacht, woede en verdriet met zich mee en is emotioneel enorm slopend.”

Knops: “Hoeveel pogingen tot herstel of tot een constructief gesprek je wilt ondernemen, beslist natuurlijk ieder voor zich. Maar ik denk dat als je al een aantal keren probeerde het probleem op een doordachte en bewuste manier aan te kaarten, en het valt dan nog steeds op een koude steen, je er beter de stekker uit kunt trekken. Niet zelden is zo’n onherstelbare breuk het resultaat van een verschil in verwachting: de ene partij die graag een uitleg of excuses wil voor wat gebeurd is, en de andere partij die dat niet kan geven. In zo’n geval loert een plots en expliciet vriendschapsverlies om de hoek, en dat is altijd pijnlijk. Een hechte vriendschap verliezen, betekent zoveel als een stukje van jezelf verliezen en dat vraagt om veel verdriet en rouw. Erkenning is daarbij belangrijk: accepteer dat je een vriend kwijt bent en geef jezelf krediet voor het verdriet. Op vriendschapsverlies ligt vaak nog een taboe, waardoor we het gaan minimaliseren, maar dat helpt niet.”

10. Hoe maak je gezond ruzie?

Knops: “Wil je een conflict bespreekbaar maken, zet dan in op de principes van verbindend communiceren: probeer vooral te spreken vanuit je eigen gevoel en ga vooral niet in de aanval. Bij een conflict tussen vrienden geldt ook: smeed het ijzer liefst als het koud is. Probeer te wachten tot de emotie wat gezakt is vooraleer je het gesprek aangaat.”

Vanderhasselt: “Wie dicht bij je hart zit, kan je ook diep kwetsen. Een ruzie maakt vaak heel wat adrenaline en stresshormoon vrij. Die eerst weer onder controle krijgen, is de boodschap. Praat bijvoorbeeld eerst met iemand anders over het probleem.”

“Dat je niet met getrokken messen tegenover elkaar wil staan, wil overigens niet zeggen dat je niet eerlijk mag communiceren over hoe je je voelt. Integendeel zelfs: niks zo schadelijk voor een vriendschap dan ongemakkelijke dingen die nooit worden uitgesproken. Die zorgen alleen maar voor een kloof tussen jullie beiden, die er onaangeraakt misschien wel voor zal zorgen, dat jullie onherstelbaar uit elkaar groeien.”

Knops: “Lukt praten wel, dan hoeft een conflict niet per se erg te zijn. Integendeel: wie samen door zo’n moeilijk en delicaat gesprek raakt en de moeite toont dat te willen ondernemen, maakt daarmee de vriendschapsband zelfs hechter.”

Meer lezen

Psycho & Relatie

Psycho & Relatie

Gynaecoloog Marleen Temmerman: “Vrouwenrechten blijven een strijd van twee stappen vooruit en één achteruit”

Gezond

Gezond

Van mediteren tot ‘rechtstaand werken’: zo houd je die goede voornemens dit jaar wél vol

Psycho & Relatie

Psycho & Relatie

Van breincrisis tot backstage Belgen in de mode: dit waren onze strafste verhalen van 2024