Roepen bepaalde geluiden heftige gevoelens bij jou op? Misschien heb je wel misofonie

Cleo Decoster

02 nov 2022

Krakende chips, ritselende zakjes, kauwende tafelgenoten of tokkelende collega’s. Allemaal onschuldige geluiden zou je denken. Toch niet. Voor mensen met misofonie kunnen deze geluiden heftige en negatieve gevoelens oproepen. Voor elke persoon met misofonie zijn de triggergeluiden verschillend, maar de uitkomst is vaak hetzelfde: gevoelens van woede, frustratie en walging.

“Misofonie is geluidshaat“, verklaart gedragstherapeute Uschi Poesmans van Huis Up (praktijk voor psychotherapie). “Mensen gaan extreem focussen op bepaalde geluiden. Doordat die klanken eerder in hun leven geassocieerd werden met negatieve gevoelens, gaan de geluiden telkens opnieuw woede en walging meebrengen.” Het meest subtiele geluidje van crispy popcorn of een neus die opgetrokken wordt, kan voor een persoon met misofonie te veel zijn. Maar wat het echt is: “Een aandachtprobleem“, zegt Poesmans. “Mensen gaan hun aandacht zo intens scherpstellen op een geluid dat ze zich niet meer op andere zaken kunnen concentreren.”

Isolatie

Dat je af en toe niet verder kan kijken naar een Netflix-serie omdat je partner luid ademhaalt, lijkt geen al te onoverkomelijk drama. Maar hoewel het vaak niet serieus genomen wordt, kan misofonie wel degelijk ernstige gevolgen hebben. “Veel mensen gaan hun triggergeluiden trachten te vermijden”, vertelt Poesmans. “Ze gaan in een andere kamer dan hun partner slapen of zetten luide achtergrondmuziek op tijdens eetmomenten. Sommigen gaan niet meer naar kantoor en anderen sturen hun kat naar verjaardagsfeestjes uit angst dat eetgeluiden hen van streek zullen brengen.” In extreme gevallen breken mensen met hun partner of komen ze niet meer buiten, “en isolatie is niet goed voor het mentale welzijn. Eenzaamheid, somberheid en depressie kunnen hierop volgen.”

“Mensen gaan in een andere kamer slapen dan hun partner of zetten luide muziek op tijdens het eten.”

Ook het onbegrip kan isolerend werken, want wie weet vinden je vrienden je gedrag wel lachwekkend of zijn ze geïrriteerd door je verzoek om minder vaak te kuchen. “En concentratieproblemen komen uiteraard veel voor”, aldus de gedragstherapeute. “Als je tikgeluiden lastig vindt, maar je deelt een bureau met een collega, wordt het erg moeilijk om je job nog goed te doen.” Geluidshaat kan dus heel wat obstakels vormen voor je sociale en professionele leven.

Associaties

Niet veel mensen weten wat misofonie is, laat staan dat er een behandeling voor bestaat. Maar vooraleer je een behandeling kan beginnen, moet onderzocht worden hoe dergelijke geluidshaat kan ontstaan. Poesmans schept duidelijkheid: “Je persoonlijkheid, genetische aanleg en leergeschiedenis kunnen alledrie oorzaken zijn van misofonie.” Hecht jij bijvoorbeeld veel waarde aan tafelmanieren, dan kan het zijn dat bepaalde eetgeluiden jou dwarszitten. Indien een familielid je van kinds af aan leerde om je neus niet luid op te halen, heb jij misschien ook dit geluid negatief opgeslagen.

“Wanneer een geluid verbonden wordt met een negatief aspect uit bijvoorbeeld jouw leergeschiedenis, kan die klank bepaalde emoties oproepen. Je belandt in hyperfocus (tunnelvisie red.), waardoor je nog meer op het geluid gaat inzoomen. Door de klank te vermijden of er boos om te worden, vergoot je de focus erop alleen maar.” Op deze manier glijd je alleen verder af en beland je in een vicieuze cirkel. Hoe groter je hyperfocus, hoe groter de frustratie rond het geluid en hoe gevoeliger je voelsprieten zich gaan ontwikkelen.

Hyperfocus en ‘fight or flight’

“Anticipatie kan de hyperfocus ook nog eens vergroten“, voegt Poesmans eraan toe. Weet jij al dat je met een smakkend persoon aan tafel moet, dan gaan je voelsprieten al in alarmmodus staan. “Je hyperfocus staat dan op voorhand al ingesteld op dat smakgeluid en je gaat sneller reageren. Je brein gaat van het horen van het geluid rechtstreeks naar het voelen van woede.”

Ga je door een stressvolle periode, zal je ook meer last hebben van geluiden

Misofonie hangt samen met het stresssysteem. Ga je dus door een stressvolle periode, is de kans groot dat je meer last zal hebben van omgevingsgeluiden of dat je je woede minder makkelijk verborgen zal kunnen houden. “Als je stresssysteem actiever is, ga je sneller in een fight or flight-reactie gaan“, legt Poesmans uit. “Dat systeem springt aan wanneer we angstig zijn, wanneer er gevaar dreigt. Wanneer dit mechanisme aanspringt, sta je scherper: je hartslag en bloeddruk verhogen, je ziet beter, je oren spitsen zich. Je wordt over het algemeen alerter.” En dus: je vangt bepaalde klanken sneller op.

Gedragstherapie

Om misofonie te behandelen, moeten therapeuten dus in eerste instantie aan de slag met deze stress. “We beginnen de behandeling met stressmanagment“, aldus de therapeute. “Wanneer het stresssysteem te veel geactiveerd is, voelen we ons gejaagder en gaat ons fight or flight-mechanisme sneller in gang gezet worden.” Wanneer dat systeem geactiveerd wordt, is hyperfocus al om de hoek. Het stressniveau moet dus naar beneden. “De volgende stap in het proces is ontspanningstraining. Dat komt neer op bijvoobeeld relaxatie en mindfulness.” Doel is om jezelf tot rust te kunnen brengen wanneer negatieve gevoelens de kop op steken. Vervolgens wordt er gewerkt aan aandacht: “We leren mensen met misofonie hun aandacht terug te sturen naar waar die wel gewenst is: de omgeving, een taak of het individu zelf.”

“Mensen met misofonie moeten hun aandacht opnieuw leren sturen.”

Pas dan is de tijd rijp om met de geluiden aan de slag te gaan. “We zetten soms geluidsmanipulatie in. Door andere associaties te koppelen aan bepaalde klanken, proberen we heftige reacties te vermijden.” Bijvoorbeeld: welk geluid lijkt op het kraken van chips? Stappen in sneeuw, het knakken van een tak of wandelen over een grindpad: neutrale geluiden. Daarna is het tijd voor contraconditionering, nieuwe positieve associaties worden gemaakt bij het geluid in kwestie. “Als allerlaatste stap gaan we het vermijdingsgedrag afbouwen. Dit kan natuurlijk alleen maar als die krachtige gevoelens niet meer aan de oppervlakte schuilen.”

Je raakt dus zeker en wel af van misofonie of geluidshaat, maar het kan een proces van lange adem zijn. En de volgende keer dan iemand je vraagt om minder luid te ademen, zal je misschien niet zo verbaasd meer opkijken.