Pleidooi voor zelfliefde: waarom gezond egoïsme dik oké is

Goele Tielens

04 aug 2017

Als we twee zijn, komt het er vlotjes uit: nee! Maar daarna neemt de people pleaser in ons het over. Wat langer werken, helpen met het straatfeest? ‘Ja hoor’, terwijl héél ons wezen schreeuwt: geen zin, geen tijd, geen denken aan. Een pleidooi voor gezond egoïsme.

Je zou het ons niet aangeven. Wij zijn van de ‘Want ik ben het waard’-generatie: overtuigd van ons kunnen, vol zelfrespect en doordrongen van het begrip me-time. Wij plannen dat weekendje met de vriendinnen echt, wij trakteren onszelf zonder schuldgevoel op een beautydag, wij gaan kordaat naar de fitnessles. We nemen dat moment, we maken die tijd, we just do it. En toch. We komen niet altijd zo vanzelfsprekend voor onszelf op. We zeggen al snel: “het is oké.” Maar waarom doen we dat eigenlijk? Journalist Lene Kemps sprak met Suzanne Kempeneers, psychotherapeute, over die behaagzieke ik, die kleine of grote pleaser in elk van ons.

“Je mag niet vergeten dat ‘nee’ zeggen op korte termijn heel moeilijk is”, zegt Suzanne. “In veel situaties is het makkelijker om ‘ja’ te antwoorden, en dan is de conversatie afgelopen. ‘Nee’ staat vaak voor discussie, in elk geval voor een woordenwisseling en soms voor conflict. Heel onaangenaam allemaal, en dat willen we graag vermijden.”

Lees ook: Dankzij deze 4 vragen maak je komaf met negatieve gedachten

Veel ‘ikken’ in één hoofd

Suzanne werkt als therapeute met de Voice Dialogue-methode, ontwikkeld door de Amerikaanse psychologen Hal en Sidra Stone. Zij gaan ervan uit dat elke persoonlijkheid bestaat uit een veelheid van ‘ikken’, die allemaal hun zegje willen doen. We hebben de perfectionist, de zorger, de genieter, de innerlijke criticus, de patriarch en ga zo maar door. Het zijn die bekende stemmetjes in ons hoofd die onze beslissingen becommentariëren: zou je dat nu wel doen, dit loopt gegarandeerd fout af, kost dat niet wat te veel? Voice Dialogue leert je naar al die ‘ikken’ te kijken, te weten wie aan het woord is en ermee om te gaan. Op die manier kunnen we bewuster beslissingen nemen. Wie mengt zich zoal in het gesprek als we ‘ja’ zeggen, terwijl we ‘nee’ bedoelen? “Tal van ‘ikken’ kunnen dan passeren”, aldus Suzanne. “Het kinderstemmetje dat bang is afgewezen te worden als het iets niet doet, de zorger die het allemaal graag oplost voor anderen, de lieve ikke die graag sociaal is, en er zijn vast nog andere stukjes van jezelf die meedoen.”

Bij de people pleaser vind je onderliggend vaak de drang om geliefd te zijn. De intense nood om voor iedereen te zorgen en op alles ja te zeggen, is vaak geworteld in een angst om afgewezen te worden. Hou van mij, zie mij graag. Dat zit er achter veel ja’s.”

De juiste buschauffeur

Maar thuis krijg je toch mee dat je geen streken mag hebben, dat je beleefd moet luisteren naar anderen en hun wensen moet laten voorgaan? Bij people pleasers speelt het verinnerlijkte stemmetje van de opvoeding haast altijd mee, aldus Suzanne. “Je ouders hebben je vast verteld dat egoïsme slecht is, dat je beleefd moet zijn, dat je moet delen en rekening moet houden met anderen. Als opvoedingsregel is daar natuurlijk niks mis mee. Je kunt ook niet volledig egoïstisch door het leven gaan, soms moet je dingen tegen je zin doen en je eigen behoeftes opzijzetten. Maar bij people pleasers laat dat ‘ouderlijke’ stemmetje zich iets te duidelijk horen. Bij alles wat je doet, zal het zeggen: ben je nu niet een beetje te veel aan jezelf aan het denken? Op dat moment zit die stem
de beslissing in de weg die je écht wilt nemen, en dat mag je niet laten gebeuren. Ik gebruik weleens de metafoor: je zit met al die verschillende ikken op de bus, gezellig, prima. Maar je wilt wél dat de juiste achter het stuur zit.” Als de stemmen gehoord worden en een plaats hebben gekregen, moet er gegraven worden. Suzanne: “Onder elke
stem zit een kwetsbare plek, elke ‘ik’ beschermt een zwakheid of blessure. Bij de people pleaser vind je onderliggend vaak de drang om geliefd te zijn. De intense nood om voor iedereen te zorgen en op alles ja te zeggen, is vaak geworteld in een angst om afgewezen te worden. Hou van mij, zie mij graag. Dat zit er achter veel ja’s.”

Lees ook: 7 tips om écht positief in het leven te staan

Kiezen is verliezen

Als je er niet onderdoor wilt gaan, moet je keuzes maken. “Grenzen stellen en nee zeggen is belangrijk voor je energiepeil. Patiënten schud ik weleens wakker met de vraag: en als jij morgen instort, want zo eindigt het als je zo doorgaat, wie zorgt er dan voor jouw kinderen? Het is geen volledig correcte vraag, want je gaat er dan nog steeds van uit dat die mensen echt voor iedereen moeten zorgen, maar het kan een goed opstapje zijn naar het besef dat er iets moet veranderen.” Als het te druk is en je je leven wilt omgooien moet je keuzes maken en neen zeggen tegen mensen die je graag ziet. “Het is een cliché, maar kiezen is verliezen”, zegt Suzanne. “Makkelijk zijn die beslissingen nooit. Natuurlijk wil je iedereen helpen en voor alles goed doen. Maar kunnen er geen taken (poetsen of wassen) uitbesteed worden? Kan een collega bijspringen als het te druk wordt? Of zal je vriendin het niet begrijpen als je nu even geen tijd hebt om af te spreken? Het klinkt simpel, maar kiezen voor jezelf en gezond egoïstisch zijn is een moeilijk proces. People pleasers denken vaak dat ze geen keuze hebben, dat ze dat echt allemaal moeten doen. Je moet voor ogen houden dat er altijd een keuze is, er zijn opties.”

Waarom is het dan toch zo moeilijk? En durven we geen nee zeggen? “Veel stemmetjes in ons hoofd zijn gespecialiseerd in het ontwikkelen van negatieve scenario’s. ‘Nu kun je niet meer terug, dit gaan ze je kwalijk nemen’, terwijl we dat eigenlijk niet zeker weten. We checken dat nooit. De vier vragen van Byron Katie (Lees hier hoe het werkt) zijn perfect om komaf te maken met zulke doembeelden. Als je te lang ‘ja’ zegt, ga je dat je omgeving kwalijk nemen, en soms extreem doorschieten naar de andere kant: ‘Als het hier zó zit, dan doe ik niks meer’. Terwijl je het probleem nooit echt op tafel hebt gelegd.

We mogen dan de Moeder Teresa van iedereen willen zijn, maar dat levert ons geen aureool op. Hoogstens een maagzweer.”

Pleidooi voor egoïsme

Als je te lang ‘ja’ zegt, word je ook echt ziek. Als je geen grenzen stelt, zal je lichaam reageren. Eerst onbestemde klachten: altijd moe zijn, hoofdpijn hebben, last van je maag, verkoudheden die blijven terugkomen... Je zet jezelf voortdurend onder druk en die stress heeft gevolgen voor je immuniteit. Je breekt letterlijk je weerstand af. Ik zie in mijn praktijk ook veel mensen die hun enkel hebben omgeslagen of hun gewrichtsbanden
hebben gescheurd. Ze hollen zichzelf letterlijk voorbij. Als we daar heel erg lang mee doorgaan, komen we in een burn-out of een depressie terecht. We mogen dan de Moeder Teresa van iedereen willen zijn, maar dat levert ons geen aureool op. Hoogstens een maagzweer.”