Stoppen met people pleasen: zo leer je je eigen grenzen kennen en ‘nee’ zeggen als dat nodig is
Iemand plezieren, niets mis mee. Tenzij je daarbij over je eigen grenzen heen gaat. Wanneer wordt het graag behagen schadelijk? En hoe genees je van de disease to please? Het begint alvast bij ‘nee’...
Je hebt net die promotie gemist waarop je al zo lang had gehoopt, intussen is je lief kwaad omdat je te weinig tijd voor hem hebt wegens tonnen werk en tot overmaat van ramp gaat je auto ook nog stuk. Als je dan ’s avonds je hart wilt luchten bij je vriendin, begint ze meteen over haar keuzestress in verband met de inrichting van haar nieuwe keuken. Vraagt ze dan uiteindelijk hoe het met jou gaat, dan kom je niet verder dan ‘gaat wel’, omdat ze alweer over haar eigen besognes verder palavert en niet naar je luistert. En zo eindigt het gesprek; jij hebt geluisterd en raad gegeven, maar aan je eigen verhaal ben je niet toegekomen. Je vriendin weet zelfs niet eens wat er in jouw leven zoal gaande is. Herkenbaar? Het is een van de scenario’s die je tot vervelens toe kunt tegenkomen als je een zogeheten people pleaser bent, kort gezegd een pleaser.
Als je de term letterlijk neemt, laat hij aan duidelijkheid niets te wensen over, tegelijk roept hij vragen op. Want wat houdt dat ‘people pleasen’ dan eigenlijk wel in en wat moet je ermee als je vermoedt dat je zelf een pleaser bent?
Weg met de people pleaser: wat wil ik?
“Een people pleaser heeft vaak de neiging om te denken dat z’n karakter nu eenmaal zo is; ze helpen anderen graag. Daar is op zich niets mis mee”, zegt Sofie Leemans, psychologe, coach en auteur van het boek Oh please! Maak komaf met people pleasen. “Het wordt pas pleasen als ze iets doen voor een ander waarvan ze eigenlijk weten dat ze het niet willen en waarvan de gevolgen voor de people pleaser zelf niet positief zijn. Goed doen voor anderen is uiteraard belangrijk, de wereld zou er een stuk erger aan toe zijn als we alleen maar aan onszelf zouden denken. Maar als je diep vanbinnen beseft dat je iets doet om de goedkeuring van de buitenwereld te krijgen, om applaus te ontvangen, om graag gezien te worden of omdat je bang bent dat de ander boos wordt of slecht over je zal spreken, dan is het geen juiste keuze.”
Allemaal goed en wel, maar in de praktijk is dat niet altijd even duidelijk. Omdat je je er lang niet altijd van bewust bent wát je dan niet wilt en vooral waaróm je het niet wilt. Dus volg je maar weer je oude patroon en besef je pas achteraf dat je je er eigenlijk niet goed bij voelt. “Klopt”, zegt Leemans. “Want hoe verder je van jezelf bent weggeraakt, hoe moeilijker het is om nog te voelen wat je zelf wilt. People pleasen komt meer en meer in onze maatschappij voor. Dat heeft te maken met het groeiend individualisme, maar ook met de sociale media die maken dat we onszelf constant vergelijken met anderen en ons afvragen of we wel goed genoeg zijn. Ik zie zoveel mensen in mijn praktijk die last hebben van perfectionisme en goed willen doen voor iedereen. Hoe verder we daarin gaan, hoe moeilijker het wordt om te weten wat je nu eigenlijk echt zelf wilt.”
Beeld in ons hoofd
We pleasen dus om geliefd te willen zijn, om door iedereen aardig gevonden te willen worden. Maar waarom heeft de een dat zo hard nodig, terwijl de ander er veel minder mee bezig is? Leemans: “Als mensen hebben we drie belangrijke basisnoden: verbondenheid met anderen, autonomie en competentie. Verbondenheid geeft ons een veilig gevoel en bij een gebrek daaraan zullen we veeleer gaan pleasen. Het gaat niet om het gevoel op zich dat je deel van iets uitmaakt, maar wel om de perceptie ervan. Een voorbeeld: je zit in een vriendengroep waar iedereen je graag heeft. Terwijl je zelf het idee hebt dat je helemaal niet zo goed in de groep ligt. Ons zelfbeeld, de manier waarop we ons in de wereld positioneren, is voor iedereen anders. Zegt een vriendin dat die ene jurk je niet goed staat, dan kun je dat opnemen als een opmerking van een oprechte vriendin of je kunt denken dat ze vindt dat je een slechte smaak hebt. Die verschillende interpretaties bepalen hoe we ons voelen en hoe we reageren. Als je heel onzeker bent, dan interpreteer je de dingen veeleer op een negatieve manier en dat maakt de kans op pleasen groter.”
Het gedrag van onze ouders kan ons aanzetten tot perfectionisme en/of people pleasen om anderen blij te maken
People pleasen heeft ook te maken met je opvoeding. Kom je uit een gezin waarin je als kind de rol van volwassene opnam, bijvoorbeeld omdat een van je ouders ziek was, dan ben je op jonge leeftijd al bezig met troosten, zorgen voor of bemiddelen. Terwijl je daar eigenlijk te jong voor bent. Als kind kun je de indruk krijgen dat je niet meer graag gezien wordt als je die zorgende rol niet meer vervult. Een volwassene kan dat makkelijker van zich afzetten, maar als kind ben je afhankelijk van je ouders en dat wil je niet in gevaar brengen. “In mijn boek geef ik een voorbeeld van hoe het gedrag van onze ouders ons kan aanzetten tot perfectionisme en/of people pleasen om anderen blij te maken”, legt Leemans uit. “Een moeder helpt haar dochter altijd met haar huiswerk, ook al doet de dochter het sowieso goed. Ze haalt steevast goeie punten, tot ze een keernmet een minder goeie score naar huis komt. De moeder vraagt wat er is gebeurd, terwijl de vader
opmerkt dat het zo erg niet is voor die ene keer. Waarop de ouders ruzie krijgen en de dochter denkt dat het haar schuld is, omdat ze geen goeie punten heeft gehaald.”
Maar pleasen kan ook aangewakkerd worden door gebeurtenissen in je volwassen leven. Als je gepest wordt op het werk bijvoorbeeld en je zelfbeeld stort in elkaar, dan kun je dat compenseren door te gaan pleasen. Toch zijn er ook mensen die totaal niet onzeker zijn maar toch pleasen, weet Leemans: “Pleasen heeft ook te maken met andere dingen. Ik heb al heel wat watertjes doorzwommen en ben inmiddels redelijk zelfzeker en toch heb ik ook momenten dat ik meer neig naar pleasen. Ik woon en werk bijvoorbeeld in het buitenland en toen ik verhuisde, was ik bang dat ik al mijn vrienden en relaties zou verliezen. Als reactie werd ik plots een people pleaser. Om het concreet te zeggen: we hebben een bepaald verhaal over onszelf in ons hoofd, van wie we zijn, wat we doen en welk soort relaties we hebben. Dat verhaal bepaalt of we al dan niet gaan pleasen en op welke manier. Het gaat dus om meer dan alleen onzekerheid, het heeft ook te maken met je overtuigingen en je verwachtingen. Je kunt perfect zelfzeker zijn en toch vinden dat je bepaalde dingen niet goed kunt. Wat maakt dat je op dat vlak of in een bepaalde omgeving wel gaat pleasen. Zo heb je mensen die heel harde pleasers zijn op hun werk, maar daarbuiten helemaal niet.”
Automatisch antwoordapparaat
Hoe meer we pleasen, hoe gefrustreerder we worden. Want je luistert niet naar jezelf, naar hoe je er echt over denkt en wat je erbij voelt. Vaak laten pleasers zo dikwijls over hun grenzen gaan dat ze passief-agressief reageren. Ze worden gemanipuleerd of emotioneel gechanteerd, hebben vaak tijd te kort omdat ze altijd voor anderen klaarstaan, terwijl ze zelf bitter weinig aandacht terugkrijgen. Wat kan leiden tot depressie of burn out. Tijd om je gedrag aan te pakken dus. Maar hoe? “People pleasen wordt heel makkelijk een gewoonte”, zegt Leemans. “Waardoor het veel moeilijker is om ervan af te raken. Je kunt het bijna vergelijken met een soort verslaving, die kun je ook niet zomaar loslaten.”
Vaak laten pleasers zo dikwijls over hun grenzen gaan dat ze passief-agressief reageren. Ze worden gemanipuleerd of emotioneel gechanteerd tot de emmer zo vol zit dat die bijna niet anders kan dan overlopen
Een handige truc om nee te leren zeggen, is een soort van automatisch antwoord klaar hebben, legt Leemans uit. “Vraagt iemand je iets te doen, dan zeg je: ‘Ik ga dat eerst checken’. In je agenda of bij je lief bijvoorbeeld. Maar eigenlijk moet je het alleen maar bij jezelf checken. Om te kijken hoe je je erbij voelt en om uit te zoeken of je het wilt doen om te pleasen of niet. Met je automatisch antwoordapparaat geef je jezelf tijd en als je het daarna nog altijd moeilijk vindt om iemand in zijn gezicht af te wijzen, stuur dan een berichtje waarin je zegt dat je het nog eens hebt bekeken, maar dat het je niet gaat lukken. Of toch iets in die trant.”
Nog enkele tips van Leemans: “Doe het met een dankbare ‘nee’. Zeg dat je je vereerd voelt dat de ander jou vraagt, maar dat het niet echt je ding is of dat het je niet gaat lukken. Eventueel kun je nog afkomen met iets dat je wel ziet zitten en doe je zelf een voorstel. Want veel mensen zitten toch met een slecht gevoel als ze nee zeggen. Dus verkoop je een ander soort nee.” Of: “Begin klein. Verwacht niet van jezelf dat je meteen de lastigste dingen kunt aanpakken, maar kies eerst voor iets dat minder moeilijk is. Bijvoorbeeld nee zeggen als iemand iets aan de deur probeert te verkopen of iets anders dat je minder moeilijk vindt.” Ook niet gemakkelijk, maar wel effectief: “Zwijgen is goud. Door wat langer te wachten met je antwoord en dus even een stilte te laten in het gesprek geef je jezelf meer tijd om na te denken. En het komt ook nog eens zelfverzekerder over.”
Leemans voegt eraan toe: “Lukt er toch iets niet, wees dan niet boos op jezelf, maar geef jezelf een schouderklop omdat je je er bewust van bent en bedenk vervolgens wat je anders had kunnen doen voor een volgende keer. Scenario’s op voorhand bedenken, helpt soms om ze later te kunnen toepassen.”
Tekst: Joanie de Rijke.
Meer psycho & relaties:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier