Over de liefde: Wat als je partner grensoverschrijdend gedrag pleegt?

Feeling Redactie

15 apr 2022

Je zult als vrouw maar meemaken dat je partner wordt aangeklaagd voor grensoverschrijdend gedrag. Wat doe je dan? Stand by your man of maken dat je wegkomt? Opvallend veel vrouwen lijken de daden van hun man te bedekken met de mantel der liefde.

Al wie de Streamz-documentaire Het proces dat niemand wou over de zaak- Bart De Pauw heeft bekeken, zal het kunnen beamen: als kijker blijf je verweesd achter. Niet alleen het relaas van de feiten en de emotionele getuigenissen van de slachtoffers doen je mond openvallen van verbazing. Het is vooral de houding van Ines De Vos, de echtgenote van De Pauw, die bij velen verontwaardiging oproept. Zelfs nadat pijnlijk duidelijk werd hoe Bart op zeer opdringerige manier verschillende van zijn medewerksters lastigviel, en hen uitdrukkelijk vroeg dat voor de buitenwereld te verzwijgen, lijkt De Vos de feiten te minimaliseren. Hoe kan het dat een intelligente vrouw die zo vernederd werd door de vader van haar kinderen, haar man zo onverstoorbaar blijft steunen, en hem zelfs verdedigt? Puur zakelijk opportunisme volgens de ene (De Vos en De Pauw runnen samen een productiehuis), overlevingsinstinct in functie van haar gezin volgens de andere, een duidelijk gebrek aan empathie voor de slachtoffers volgens de overgrote meerderheid. Maar wat als de waarheid genuanceerder is dan dat? Want hoe moet je als vrouw reageren wanneer aan het licht komt dat je partner over de schreef is gegaan? Is er überhaupt een juiste manier om daar in de ogen van het grote publiek mee om te gaan? Maar vooral: hoe komt het dat zoveel vrouwen aan de kant van hun man blijven staan, terwijl zij net zo goed door hem vernederd werden als de daadwerkelijke slachtoffers?

‘Je hoeft geen begrip voor de daden op te brengen om begrip voor de partners te hebben’ – Jeroen Wils, communicatiedeskundige

“Voor de buitenwereld lijkt het vaak onbegrijpelijk dat je als vrouw bij een man blijft die zich schuldig heeft gemaakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar niemand weet wat er zich achter gesloten deuren tussen een koppel afspeelt. Net daarom spreek ik mij niet graag uit over mensen die ik niet persoonlijk ken”, aldus relatiedeskundige Rika Ponnet. “Er zijn verschillende redenen denkbaar waarom een vrouw haar man blijft verdedigen. Misschien had het koppel al lang een verstandshuwelijk, waardoor het aspect ontrouw niet zo zwaar doorweegt als je zou denken. Want uiteraard tast zoiets de intimiteit van je relatie aan, zeker als het aan heel de buitenwereld getoond wordt. In het geval van Ines De Vos hebben we te maken met een zeer verstandige vrouw, die zowel rechten als psychologie gestudeerd heeft. Ik kan mij niet voorstellen dat zij zich als een naïef schaap voor de kar van haar man laat spannen. Ze heeft wel degelijk toegegeven dat ze kwaad op hem is, maar Bart en Ines hebben samen ook drie kinderen die door deze storm geloodst moeten worden. Ik vermoed dat ze in dit geval haar gezin op de eerste plaats zet, wat uiteraard zeer begrijpelijk is.”

Ook Jeroen Wils, die als journalist en communicatiedeskundige jarenlang in contact kwam met mediafiguren en politici, pleit voor nuance in dit soort kwesties. Wils werkt tegenwoordig als reputatiecoach en weet als geen ander hoe breekbaar het imago is van mensen die dagelijks in de belangstelling staan. Hij veroordeelt uiteraard de daden van De Pauw, maar heeft respect voor de standvastigheid van Ines De Vos. Volgens hem vergt het heel wat moed om, ondanks de publieke opinie, bij je gevoel te blijven. Wils: “Het is in dit soort zaken belangrijk om een onderscheid te maken tussen imago en reputatie. Een imago is gebaseerd op het beeld dat we van iemand hebben via de media. We vormen het op basis van wat we horen en lezen, zonder dat we de persoon in kwestie persoonlijk kennen. Reputatie heeft veel meer te maken met iemands authenticiteit. Het is voor 90% gebaseerd op hoe een persoon zich gedraagt, en slechts voor 10% op wat er verteld wordt. In het geval van grensoverschrijdend gedrag binnen een huwelijk zijn er twee partijen die een reputatie te verdedigen hebben: de dader én zijn partner. Zij wordt verplicht om onder grote publieke druk een positie in te nemen, en daarbij zo dicht mogelijk bij zichzelf te blijven. Wanneer ze ervoor kiest om haar man te steunen, kan dat voor anderen moeilijk te begrijpen zijn. Maar zolang zij bij die keuze trouw is aan haar eigen morele kompas, kun je daar eigenlijk alleen maar respect voor hebben, ook al maakt die beslissing haar waarschijnlijk niet populair. Sowieso is reputatie iets heel anders dan populariteit.”

Geen seks, maar macht

Je kunt je afvragen welk voorbeeld je als moeder aan je kinderen geeft door bij een man te blijven die grensoverschrijdende seksuele berichten stuurt naar vrouwen die zijn dochters zouden kunnen zijn. In het geval van De Pauw bleef het bij stalking en elektronische belaging, maar zelfs wanneer er sprake is van fysieke agressie en effectieve verkrachting zijn er echtgenotes die hun man onvoorwaardelijk blijven steunen. Zo bleef Ashley Kavanaugh trouw aan de zijde van haar echtgenoot Brett staan, toen die na zijn nominatie als opperrechter in de Verenigde Staten door verschillende vrouwen beschuldigd werd van verkrachting. In een interview op Fox News verklaarde ze dat Brett ‘een fatsoenlijke, lieve man’ was die zoiets nooit zou doen, waarna Kavanaugh ongestoord de eed kon afleggen in het hooggerechtshof. Ook Camille Cosby, de vrouw van de Amerikaanse acteur Bill Cosby, slaagt erin om de beschuldigingen van meer dan vijftig vrouwen aan het adres van haar man al jaren af te doen als roddels en aandachttrekkerij, zelfs nadat hij in 2018 voor de feiten werd veroordeeld. En het bekendste voorbeeld van de bedrogen echtgenote die het bleef opnemen voor haar man, is ongetwijfeld voormalige first lady Hillary Clinton, die in haar eentje de politieke carrière van die andere Bill redde door het niet één, maar drie keer publiekelijk voor hem op te nemen na seksschandalen met vrouwelijke medewerkers. Sommigen beweren dat ze daardoor haar eigen kans om de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten te worden, heeft laten schieten.

‘Uit het gedrag van die mannen blijkt dat ze zich diep vanbinnen nog een klein jongetje voelen dat ondanks het succes continu bevestiging nodig heeft’ – Rika Ponnet, psychologe

Wat al die zaken volgens Rika Ponnet gemeen hebben, is dat het hier gaat om mannen in machtsposities, die hun status gebruiken om – meestal jongere – vrouwen tot seks te dwingen. Ponnet: “In feite is het deze mannen dus veeleer om het machtsgevoel te doen dan om de seksuele bevrediging. Ze kunnen meestal krijgen wie ze willen, maar kiezen er toch voor om hun macht te misbruiken. Vaak handelt dit soort daders dan ook vanuit een gemis, een extreme nood aan bevestiging. Kijk maar naar de verhalen over Bart De Pauw of Marco Borsato. Eigenlijk heeft dat iets heel zieligs, zo’n oudere, succesvolle man die zijn bevestiging moet gaan halen bij jonge meisjes.” Bij powerkoppels, zoals bijvoorbeeld ook Linda de Mol en haar partner Jeroen Rietbergen (bandleider bij The voice of Holland, die recent ook beschuldigd werd van seksueel grensoverschrijdend gedrag) zie je vaak eenzelfde dynamiek. Ze hebben samen enorme zakelijke belangen, en daarnaast een imago hoog te houden tegenover de buitenwereld. Zulke huwelijken draaien volgens Ponnet deels rond uiterlijke schijn, maar uit het gedrag van die mannen blijkt dat ze toch iets missen in hun relatie, en dat ze zich diep vanbinnen nog een klein jongetje voelen dat ondanks het succes continu bevestiging nodig heeft. Ponnet: “Het ultieme voorbeeld zijn koppels als Nicolas Sarkozy en Carla Bruni, of Donald en Melania Trump, die met de keuze van hun partner vooral hun eigenwaarde willen opkrikken. Ze kiezen in functie van de buitenwereld, eerder dan vanuit genegenheid of intimiteit.” Jammer genoeg zullen vrouwen die op dit soort narcistische mannen vallen, veeleer geneigd zijn om mee in de leugen te stappen dan vrouwen die stevig in hun schoenen staan en hun eigenwaarde niet louter laten afhangen van hun partner. Reputatiecoach Jeroen Wils beaamt dat het aspect imago zeker kan meespelen bij partnerkeuzes, maar het is een mes dat aan twee kanten snijdt. Wils: “In een aantal gevallen zijn macht, geld en status een reden om voor een partner te kiezen, maar die drijfveren blijven maar duren zolang iemands imago overeind blijft. Als de uitstraling bezoedeld is en de reputatieschade te groot wordt, draag je als partner ook de voordelen niet meer. Op dat moment zul je als partner ongetwijfeld beginnen af te wegen of de schade beperkt kan worden door te vertrekken.”

Vechten of vluchten?

Volgens Rika Ponnet is het al te makkelijk om te oordelen over anderen: “Natuurlijk roepen alle vrouwen om ter luidst dat zij nooit bij een man zullen blijven die zoiets doet, tot op het moment dat ze zelf in een crisissituatie terechtkomen.” Ponnet geeft aan dat er drie manieren zijn waarop je als vrouw kunt reageren wanneer je geconfronteerd wordt met grensoverschrijdend gedrag van je partner. De eerste is de methode die vrouwen als Ashley Kavanaugh en Camille Cosby toepassen, namelijk het probleem verdringen en doen alsof er niets aan de hand is. Die reactie kan voor de buitenwereld overkomen als ongeloofwaardig en onnozel, maar toont wel aan hoe extreem de feiten zijn, in die mate dat de vrouwen ze volledig moeten ontkennen om overeind te blijven. Ponnet: “Ze volharden in de verhaallijn zoals ze die altijd gekend hebben, vanuit de gedachte: wat ik niet toelaat, bestaat niet.” Het is dus eigenlijk het ultieme overlevingsmechanisme, zonder rekening te houden met de impact op andere mensen. Het andere uiterste is de confrontatie aangaan en onmiddellijk een standpunt innemen. Oordelen en veroordelen dus, zoals Linda de Mol recent deed. Zij kondigde na de aantijgingen tegen haar man meteen aan dat hun relatie definitief voorbij was en betuigde tegelijkertijd haar steun aan de slachtoffers. Ponnet: “De kans is groot dat De Mol al wel geruchten over het wangedrag van haar man had opgevangen, maar haar openlijke veroordeling van zijn daden heeft een symbolische waarde. Zeker in zulke machtige mediafamilies zoals die van John en Linda de Mol wordt er op zulke momenten strategisch beslist, hoeveel pijn dat misschien op persoonlijk vlak ook doet.”

En dan is er nog een derde, meer genuanceerde reactie mogelijk. Dat is die waarbij je als vrouw effectief toegeeft dat het pijn doet wat er gebeurd is, en op zoek gaat naar een authentieke manier om met de feiten om te gaan. Ponnet: “Ik mis vandaag de dag wat mildheid in het discours. Mensen hebben zo snel een oordeel klaar, terwijl we allemaal feilbaar zijn.” Ook Jeroen Wils ergert zich aan de snelle en meedogenloze manier waarop er vandaag geoordeeld wordt. “In tegenstelling tot pakweg tien jaar geleden hebben mensen tegenwoordig nog maar weinig vertrouwen in de media, de overheid en andere instituten die ons informatie verschaffen. Al die grote gidsen in onze samenleving brokkelen af, waardoor iedereen zich moet baseren op zijn eigen individuele oordeel, dat grotendeels gevoed wordt door gelijkgestemden op sociale media. Tegelijkertijd communiceren we veel transparanter dan vroeger. We oordelen en veroordelen niet alleen sneller, we tonen ons oordeel ook veel meer, wat de polarisering in onze samenleving in de hand werkt. Iedereen die een misstap begaat, zoals Bart De Pauw, maar bijvoorbeeld recent ook Sihame El Kaouakibi of Joke Schauvliege, wordt onmiddellijk publiekelijk gelyncht. We zijn vandaag rechter en beul tegelijkertijd. Zonder mij te willen uitspreken over de daden van deze mensen, wil ik wel oproepen tot iets meer mildheid en compassie. Want uiteindelijk kennen we altijd maar een deel van de waarheid.”

‘Ik wil oproepen tot iets meer mildheid en compassie. Want uiteindelijk kennen we altijd maar een deel van de waarheid’ – Jeroen Wils, communicatiedeskundige

Blinde liefde bestaat niet

Het lijkt er dus op dat de meeste vrouwen die hun man blijven steunen dat niet per se doen vanuit een blinde adoratie. Rika Ponnet is stellig: “Liefde is absoluut niet blind. Enkel tijdens de verliefdheidsfase zijn mensen misschien tijdelijk verblind. Ze worden overdonderd door hun gevoelens en focussen louter op de positieve aspecten van hun partner. Dat is iets waar de natuur voor gezorgd heeft, zodat mannen en vrouwen lang genoeg zouden samenblijven om zich voort te planten. Maar dat neemt niet weg dat de meeste partners al van bij het begin alarmsignalen zien, ze kiezen er gewoon onbewust voor om die te negeren”, aldus Ponnet. “Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Daders kunnen ook slachtoffers zijn, en slachtoffers hoeven dat niet voor altijd te blijven.” Ze haalt het voorbeeld aan van de vrouw van een ex-crimineel, die haar man bleef steunen tijdens zijn veroordeling en gevangenschap. Ponnet: “Het is dankzij haar oneindige liefde dat die man uiteindelijk het licht heeft gezien en zijn leven gebeterd heeft. Iedere partner van een dader heeft zijn of haar persoonlijke motieven om te vertrekken of te blijven, die dus ook constructief kunnen zijn. Natuurlijk moet je erkennen dat wat er gebeurt, fout is. Ik pleit zeker niet voor het minimaliseren van de feiten. Maar iemand demoniseren, daarmee kom je nergens. Het is niet omdat iemand gedrag stelt dat fout is, dat hij of zij volledig samenvalt met dat gedrag.”

Jeroen Wils beaamt: “We identificeren daders van grensoverschrijdend gedrag volledig met de feiten die ze gepleegd hebben, die – voor alle duidelijkheid – absoluut niet te verdedigen zijn. Maar je hoeft geen begrip voor de daden op te brengen om begrip voor de partners te hebben.” Met andere woorden: iemand kan grensoverschrijdend gedrag of zelfs een moord plegen, maar daarnaast ook nog een toffe vriend, een lieve papa en een attente partner zijn, hoe onbegrijpelijk dat ook lijkt voor de buitenwereld. Dat verklaart waarom in dit soort zaken niet alleen de partners, maar ook collega’s en vrienden vaak voor de daders in de bres springen. Hillary Clinton verwoordde het destijds als volgt: ‘I’m not sitting here like some little woman standing by my man like Tammy Wynette (countryzangeres bekend van de hit Stand by Your Man, red). I’m sitting here because I love him, and I respect him, and I honor what he’s been through and what we’ve been through together’. Net als Ines De Vos ontkende Clinton daarmee niet dat ze zich gekwetst en bedrogen voelde. Ze gaf simpelweg aan dat zij nu in haar huwelijk de touwtjes in handen had, dat zij de bewuste keuze maakte om te blijven. Ook De Vos verklaarde in een interview dat ze wist wat haar man gedaan had, en dat ze ermee kon leven. Wie de documentaire over het proces-De Pauw of de getuigenis van Ashley Kavanaugh bekijkt, kan zich tot slot de vraag stellen hoezeer de rol van trouwe partners het oordeel van het publiek of de rechters beïnvloedt, en of dat impact heeft op de slachtoffers. Maar dat is dan weer een hele andere discussie. Vast staat dat elke partner van een dader het recht heeft om te kiezen, om welke reden dan ook. Of het nu uit zakelijk zelfbehoud, angst voor reputatieschade of gezichtsverlies, bezorgdheid om de kinderen of oprechte liefde voor haar man is, wie blijft, heeft daar een gegronde reden voor. Deze vrouwen zijn geen blinde schapen, maar mensen met een eigen vrije wil. Wie zijn wij om daarover te oordelen? Al lijkt het niet meteen het droomhuwelijk dat iemand zich aan het begin van zijn relatie heeft voorgesteld.

Het boek De Reputatiecoach van Jeroen Wils bij Manteau voor € 29,99. Koop het hier.