Me, myself and I: ‘Honjok’ of het happy alleen-zijn

Feeling Redactie

04 jan 2021

Waar wij met z’n allen snakken naar contact, kiezen jonge Zuid-Koreaanse vrouwen bewust voor het alleen-zijn. Of het immens populaire ‘honjok’ ook naar het Westen overwaait, is weinig waarschijnlijk. Al kan beste vrienden worden met onszelf veel voordelen opleveren. En wel zo...

We snappen ze wel, die jonge Zuid-Koreaanse vrouwen die het alleen-zijn omarmen. Dan heb je als twintiger een toffe job, je vrijheid en een lang leven voor je waarin je je hart kunt volgen, komt daar zomaar een einde aan op het moment dat je trouwt en zwanger raakt. Want dan word je naar Zuid-Koraanse traditie ontslagen en is het de bedoeling dat je voor de kinderen, partner en huis en haard zorgt. En dat is in dit Aziatische land veeleer regel dan uitzondering. Het verklaart in ieder geval het ontstaan van ‘ honjok’, een fenomeen dat sinds 2017 aan een flinke opmars bezig is. ‘ Honjok’ is een samentrekking van twee Koreaanse woorden: ‘ honjo’ betekent ‘alleen’, en ‘ jok’ staat voor ‘stam’. ‘Een stam van één’, dus. En met je eentje is het prima samenleven, ontdekken de honjoks.

‘Alleen eropuit trekken, kan je leren om je thuis te voelen bij jezelf’ – Nathalie Cardinaels, klinisch psychologe

Soloslim

Het is allesbehalve een bevlieging voor de jonge vrouwen, zo blijkt uit cijfers. Vijftig jaar geleden trouwde maar liefst 90 procent van de Zuid-Koreaanse vrouwelijke twintigers. Vijf jaar geleden was dat nog maar 23 procent. Het aantal eenpersoonshuishoudens steeg van 9 naar 26 procent en is nog steeds stijgende. Dat wereldwijd het geboortecijfer het laagst ligt in Zuid-Korea, zegt ook al genoeg. Ondertussen zijn de vrouwen niet alleen druk bezig met allerhande single-activiteiten, maar doet ook de commercie mee met honjok en ontwikkelt er zich een heuse solo-economie. Zo bestaan er karaokebars met eenpersoonscabines waar je luidkeels in je eentje je favoriete liedjes kunt meebrullen, hebben veel cafés en restaurants eenpersoonstafeltjes en neemt het aantal eenpersoonsmaaltijden in de supermarkten opvallend toe. Er verscheen vorig jaar zelfs een boek over het fenomeen waarbij het vaker eropuit trekken in je eentje stevig wordt gepromoot. Want volgens auteurs Francie Healey en Crystal Tai van Honjok, de Koreaanse kunst van het alleen leven levert het je meer rust en vooral een bijzonder rijk innerlijk leven op.

Dat klinkt prachtig, maar tegelijkertijd ook dubbel in een tijd waarin veel mensen juist snakken naar het meer aanhalen van banden met vrienden en familie en nood hebben aan sociale contacten. Socioloog Ignace Glorieux, hoogleraar sociologie aan de VUB, ziet honjok daarom ook niet direct als een fenomeen dat ook bij ons voet aan de grond zal krijgen: “Waarschijnlijk zal door corona eerder het omgekeerde gebeuren. Dat we ons nog bewuster worden van hoe fijn het vaak is om onder de mensen te zijn. We verlangen nu meer naar initiatieven waar we vroeger misschien al eens geen zin in hadden. Zoals dat drukke familiefeest, die saaie vergadering met collega’s of de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie. Zelfs als je van nature helemaal niet zo sociaal bent, kun je daar oprecht zin in hebben. De opkomst van honjok zie ik daarom ook veeleer als een cultureel en regiogebonden ontwikkeling die in Zuid-Korea is ontstaan bij jongeren.” Loes Meeussen, sociaal en cultureel psychologe verbonden aan de KU Leuven en Thomas More, beaamt: “ Honjok is een protest tegen klassieke gender- en rolverdelingen. Iets waar wij in vergelijking met Zuid-Korea minder sterk mee te maken hebben. Solo-activiteiten ondernemen, gaat hier ook veel minder tegen de norm in. Als je alleen iets wilt gaan drinken of eten, kun je in je eentje naar een gewoon café of restaurant. Om die reden is er bij ons waarschijnlijk ook geen markt voor eenpersoonscabines waar je kunt eten.”

Bevrijd uit de comfortzone

Bij ons zijn soloactiviteiten misschien iets minder raar, al staat niet iedereen te springen om alleen naar een restaurant, de cinema of bijvoorbeeld een concert te gaan. De associatie met eenzaamheid of gebrek aan vrienden, is al snel gemaakt. En alleen een driegangenmenu naar binnen werken, kan best ongemakkelijk voelen. Toch heeft vaker dingen in je eentje doen ook heel wat mooie kanten, weet klinisch psychologe Nathalie Cardinaels: “Aanvankelijk kan het eng zijn, maar het geeft je tegelijkertijd meer zelfvertrouwen. Je leert dat je meer op jezelf mag leunen, dat je meer in je eentje aankunt dan je dacht en gaat intuïtiever in het leven staan, omdat je in sommige situaties moet leren vertrouwen op je buikgevoel. Je wordt ook creatiever en zoekt naar oplossingen die meer out of the box zijn. Alleen eropuit trekken, creëert een soort vrijheid en stimuleert je persoonlijke groei. Zeker in tijden van strenge coronamaatregelen kan het een uitnodiging zijn om net te gaan experimenteren met soloactiviteiten. Het zijn allesbehalve gemakkelijke tijden nu. Sommige dierbaren worden ernstig ziek, we moeten nu meer dan ooit ons gezond verstand gebruiken en goed voor elkaar en de kwetsbaren onder ons zorgen. Maar juist nu we er het beste van moeten maken, kan dat net een uitnodiging zijn om te zien wat je er hier voor jezelf uit kunt leren. Hoe je jezelf kunt uitdagen om nieuwe horizonten op te zoeken en je comfortzone achter je te laten door dingen alleen te ondernemen.”

‘Je moet vrede hebben met jezelf om zonder angst alleen te kunnen zijn’ – Ignace Glorieux, hoogleraar sociologie

Dat zijn niet alleen mooie woorden van Nathalie Cardinaels als psychologe, ze heeft het ook aan den lijve ondervonden. In 2013 trok ze in haar eentje voor drie weken naar India. Ze kwam net uit een langdurige relatie, had het superdruk met het voltijds runnen van haar groepspraktijk, koesterde een kinderwens en was even helemaal klaar met het ideale plaatje. Nathalie Cardinaels: “Dus boekte ik mijn ticket en vertrok. Het werd de mooiste reis die ik ooit maakte. Ik kwam als soloreiziger juist meer in contact met anderen, werd vaker aangesproken, kon mijn reis helemaal naar wens invullen en hoefde met niemand rekening te houden. Het voelde enorm bevrijdend. Nu is er inmiddels een partner en een dochtertje in mijn leven en ga ik niet meer alleen op reis, maar nog steeds onderneem ik dingen in mijn eentje. Zoals alleen naar de film, een optreden of alleen uit eten. Zo maak ik tijd voor mezelf, kan ik dingen op mijn manier doen en ervaar ik authenticiteit en vrijheid. Het gaat over ontprikkelen, dicht bij jezelf te blijven en eens geen rekening met anderen te hoeven houden. Je leert je thuis voelen bij jezelf, zeg maar. Als ik nu voor een week ergens op locatie een opleiding volg, dan kijk ik er nog altijd naar uit om alleen te logeren in een B&B en te gaan uit eten. Of ik nu een lief heb of niet.”

Mogen, niet moeten

Maar eerlijk is eerlijk: als je single bent en noodgedwongen al veel activiteiten alleen doet, zit je misschien helemaal niet te wachten op nog meer soloavonturen. Voor single Marieke (43) was het een enorme stap. “Ik ben sowieso al een echte huismus en ga enkel weg met mijn tweelingbroer en zijn man of mijn vriendinnen. Een paar jaar geleden heb ik mezelf gedwongen eens alleen op een terrasje te gaan zitten, omdat ik vond dat ik dat in ieder geval een keer moest proberen. Ik zat daar sowieso al met een ongemakkelijk opgelaten gevoel en toen het ook nog begon te regenen, was dat voor mij het einde van het experiment. Ik voelde mezelf ronduit zielig, genieten was er niet bij. Later heb ik het ook nooit meer gedaan.”

“Voor iemand die single is, kan het inderdaad een heel andere ervaring zijn”, beaamt Loes Meeussen. “We gaan veel gelukkiger zijn als we iets zien als een persoonlijke keuze in vergelijking met iets wat ons wordt opgelegd door externe omstandigheden. Dat is een beetje hetzelfde als een werktaak die je móét doen versus een werktaak die je kiest te doen. Dat is een verschillende houding tegenover hetzelfde fenomeen. Maar dat wil niet zeggen dat singles dan maar een andere mindset moeten gaan kweken. Je kunt alleen proberen om jouw single-zijn te zien als iets wat nu zo is en tegelijkertijd te genieten van de voordelen ervan.” Het hoeft dus geen beperking te zijn, ook niet als je je al eens eenzaam voelt, vindt Nathalie Cardinaels: “Of je nu single bent en je je soms alleen voelt of geen single en omringd door een grote vriendenkring, in beide gevallen kun je er bewust voor kiezen om alleen tijd door te brengen. Het geeft zelfs meer joie de vivre aan je leven, omdat het toch ook meer avontuur toevoegt.”

Zolang het maar niet leidt tot eenzaamheid. Of je het gaat zien als ‘moetje’. Al denkt Loes Meeussen dat de kans daarop niet echt groot is. “Juist omdat we van nature erg sociale wezens zijn en er nood aan hebben om erbij te horen. Ons sociale leven gaan we dus zeker niet opgeven. En als jij naast die sociale contacten tijd alleen neemt om je op te laden en je goed in je vel te voelen, kan dat zelfs zorgen voor een verbetering van diezelfde sociale relaties. Een mama die bijvoorbeeld heel de tijd bij haar kindjes is, gaat misschien na een tijdje sneller haar geduld verliezen. Als ze dan af en toe vrije tijd inlast, al dan niet alleen, heeft ze weer meer energie om voor de kindjes te zorgen. Het gaat er vooral om dat je naast al je andere rollen van bijvoorbeeld mama, collega of familielid, ook tijd voor jezelf mag maken. Het is én én. Niet óf óf. Vaker in je eentje dingen doen, mag in ieder geval niet dé nieuwe norm worden. Er moet geen druk op liggen. Het moet gewoon een mogelijke optie zijn. Zie het veeleer als een verrijking van je keuzemogelijkheden.”

‘Het alleen-zijn aanvaarden, maakt dat je kunt genieten van de voordelen ervan’ – Loes Meeussen, sociaal en cultureel psychologe

De zegen van zelfliefde

Kwalitatieve me-time kan erg deugd doen, zoveel is zeker. De auteurs van het honjok-boek onderstrepen verschillende keren het belang van een goede relatie met jezelf. Want zo vinden ze: ‘ Mensen komen en gaan in ons leven, maar de meest intieme, constante en duurzame relatie is de relatie met jezelf’. En die moet je goed onderhouden. Daar valt natuurlijk iets voor te zeggen, vindt ook Ignace Glorieux: “Er wordt altijd gezegd dat om een goede vriend of partner van iemand anders te kunnen zijn, je op de eerste plaats goed moet overeenkomen met jezelf. Je moet jezelf graag zien. Niet in narcistische zin, maar je moet wel vrede hebben met wie je bent. Dat maakt dat je sterker in je schoenen staat.” Of dat ook betekent dat je om die reden vaker dingen alleen moet ondernemen, vindt de socioloog dubbel. Ignace Glorieux: “Als je in jezelf gelooft en je goed voelt bij jezelf, dan ben je niet bang om alleen eropuit te trekken en ga je ook gemakkelijker met andere mensen kunnen omgaan. Je hebt dan geen bevestiging van anderen nodig en je gaat bijvoorbeeld je partner of vrienden ook gemakkelijker de ruimte geven als ze die voor zichzelf nemen. Maar als je je niet goed voelt met jezelf, dan is het alleen-zijn veel erger. Dan kan het echt confronterend zijn. Dat is dus dubbel: je moet goed met jezelf overeenkomen om alleen te kunnen zijn én naar anderen toe te treden.”

Psychologe Nathalie Cardinaels moedigt alleszins het alleen ondernemen van activiteiten absoluut aan als je wat steviger in je schoenen wilt staan. Op voorwaarde dat je het om de juiste redenen doet. Nathalie Cardinaels: “Bijvoorbeeld niet om te vluchten van moeilijke situaties of om lastig contact met anderen uit de weg te gaan. Uiteindelijk hebben we allemaal wel onze connectie met anderen nodig en blijft dat iets om aan te werken. Maar dingen alleen doen, kan echt heel leuk zijn als je je ervoor openstelt. En als je ze omwille van de juiste redenen doet, zoals je persoonlijke ontwikkeling, bijvoorbeeld om die angst voor het alleen-zijn net onder ogen te komen. Door alleen te reizen, alleen mama te worden, of gewoon door eens alleen te gaan wandelen. Belangrijk is vooral: follow your own star. Je pad ontvouwt zich vanzelf als jij je eigen stappen zet. En het is niet omdat je activiteiten alleen doet, dat je je moet afschermen voor anderen. Je kunt net dingen alleen doen en je heel erg in verbinding voelen met de wereld en andere mensen om je heen.”

Honjok, de Koreaanse kunst van het alleen leven (€ 15,99) van Francie Healey en Crystal Tai is verschenen bij HarperCollins.