Manu Keirse over rouwen en afscheid nemen tijdens corona: “Schrijf een brief”

Goele Tielens

01 nov 2020

Afscheid nemen doet pijn, en je geeft je vriend of familielid dat rouwt liefst een dikke knuffel. Helaas is dat nu terug moeilijker dan ooit. Hoe help je iemand die nu een verlies doormaakt? We vroegen het aan rouwexpert Manu Keirse.

Rouwen en verdriet lijken nog steeds taboe. “Het is geen gemakkelijk onderwerp”, bevestigt Manu Keirse. Hij werkt als hoogleraar Emiritus aan de faculteit geneeskunde, was jarenlang directeur patiëntenzorg en staat aan het hoofd van de raad van Bestuur van verschillende woonzorgcentra. “Ik heb heel veel mensen ontmoet en er was altijd één constante: mensen vinden het eng om over de dood te praten. Dat is niet vreemd, we leren dingen als kind door onze ouders na te doen. Maar met de dood komen we zelden in contact: onze levensverwachting is enorm toegenomen en wanneer mensen ziek worden of stervende zijn, gebeurt dat vaak in een woonzorgcentrum of ziekenhuis.

Nochtans kunnen we veel van kinderen leren. Toen mijn vijfjarige kleindochter vroeg om over haar andere overleden grootvader te vertellen, ontroerde me dat. ‘Zo ken ik hem toch ook hè’, zei ze. En gelijk had ze. We moeten de dood niet zien als het einde. Mensen die sterven leven verder in ons hart.” En zo kwam er het boek ‘Helpen bij Verlies en Verdriet’. “Kennis opdoen helpt. Meer zelfs: als het van mij afhing werd er in scholen gepraat over het onderwerp: van kleuterschool tot universiteit.”

“De dood is niet het einde, mensen die sterven leven door in ons hart”

In het boek staan tal van praktische tips om mensen te helpen in de rouw. Uiteraard is nabijheid een belangrijke factor. Maar toen was er Corona. “Dat maakt het natuurlijk niet gemakkelijker. Elkaar niet kunnen zien of aanraken is zwaar. Tegelijkertijd kennen we mensen in onze omgeving die net door zo’n fase van verlies gaan, we kunnen daar niet zomaar op bezoek. “Er zijn wel andere manieren om te steunen. Heel wat mensen zijn bang omdat ze niet goed weten wat zeggen, maar in het boek vind je allerlei tips. Daarnaast raad ik mensen aan om een brief te schrijven.

“Een brief is de bezoeker in tijden van eenzaamheid”

1. Zorg voor warmte en nabijheid

“Alles draait om warmte en nabijheid. Dan denk je meteen aan fysieke aanrakingen, maar het gaat zoveel verder dan dat. Een warme maaltijd brengen of een kaartje sturen heeft vaak veel effect. Veel mensen vinden het moeilijk om de juiste woorden te vinden, in mijn boek ‘Helpen bij Verlies en Verdriet’ vind je heel praktische tips om zelf aan de slag te gaan.”

2. Vraag niet ‘hoe gaat het met je?’

“De eerste fase na een verlies noem ik de rouwarbeid, het is letterlijk hard werken voor je lichaam om deze pijn te verwerken. Een vraag als ‘hoe gaat het met je?’ is op zo’n moment vreselijk moeilijk te beantwoorden. Al wil dat zeker niet zeggen dat je een rouwende persoon uit de weg moet gaan. Open het gesprek door te vragen hoe die persoon de periode is doorgekomen. Praten helpt, en door zo’n vraag komt het gesprek op gang en geeft de persoon in kwestie zelf wel aan waarover hij of zij wil praten of niet.“

3. Verlicht de (huishoudelijke) taken

“Naar de winkel gaan en dan in de rij gaan staan aan de kassa, is voor veel mensen in deze periode al een drempel. Verlicht daarom huishoudelijke taken. Maak soep voor je rouwende vriend, bel even aan bij de buurvrouw en vraag of ze ook nog boodschappen nodig heeft of doe gewoon de strijk. Voor jou weinig moeite, een groots effect voor degene die rouwt.”

4. Schrijf een brief

“Geen mailtje of een sms’je, maar een handgeschreven brief. Ik zie het als het bezoek tijdens eenzame momenten. Het is belangrijk dat je aangeeft dat het normaal is wat deze mensen voelen en dat je steunt.” (In het boek vind je 7 ideeën voor een zinvolle brief.)

5. Stuur aan op hulp

“De eerste weken zijn loodzwaar, tijdens de rouwarbeid is het een kwestie van overleven. Maar blijft het maanden aanslepen, dan kun je aansturen om hulp te zoeken. Rouwbegeleiding of een psycholoog kunnen veel betekenen.”

6. Vier mooie momenten

“Na een zware periode is het belangrijk om terug te leren genieten van het leven en herinneringen levend te bewaren. Een rituele dag als Allerheiligen helpt daarbij. Met de huidige situatie is dat moeilijker, maar zoek een manier om te laten weten wat die overleden persoon voor jou heeft betekend. Het is ontzettend belangrijk dat de overledene wordt herdacht en dat hij/zij waardevol was voor jou. Dat kan met een mooi kaartje bijvoorbeeld. Dat laatste is trouwens ook op andere dagen belangrijk. We vieren altijd verjaardagen, maar ook een kaartje op de dag van het overlijden is bijzonder waardevol. Je laat mensen simpelweg weten dat je aan ze denkt.”

Wie is Manu Keirse?

Manu is hoogleraar emeritus aan de faculteit geneeskunde van de KU Leuven. Hij is voorzitter van de raad van bestuur van verschillende woonzorgcentra en is dé autoriteit op het gebied van rouwverwerking. Hij schreef al verschillende boeken over het onderwerp. Zijn boek ‘Helpen bij Verlies en Verdriet’ ging al meer dan 150.000 keer over de toonbank en werd in meerdere talen vertaald.