Kerst met de ‘framily’: waarom het eindejaar vieren met vrienden net zo waardevol kan zijn
Ooit was Kerstmis hét familiefeest. Tegenwoordig kiezen steeds meer mensen voor kerst met de framily, omdat samenzijn met vrienden vaak net zo waardevol is. “Door zelf te kiezen met wie je viert en wanneer, maak je er geen to do, maar een mooie herinnering van.”
Niet eens zo lang geleden waren zaken behoorlijk voorspelbaar: de eindejaarsfeesten, die vierde je traditioneel met familie. Je had het gezelschap van die zatte nonkels en bemoeizieke tantes dan misschien niet zelf gekozen, maar het was wat het altijd was: eens per jaar ging je door de rituelen van kerst en oudejaarsavond met je bloedverwanten, en dat was dan dat. Tegenwoordig ligt dat voor velen anders. Niet alleen zien onze families er een pak minder traditioneel uit dan vroeger, met patchworkgezinnen en andere verrassende constructies, we lijken ook veel bewuster te kiezen hoe en met wie we onze feestdagen het liefst willen doorbrengen. Framily, dat netwerk van vrienden, bloeden aanverwanten, wordt daarbij steeds belangrijker. We durven te kiezen op basis van wie en wat we zelf belangrijk vinden, en dat doen we steeds meer.
Nee aan verplichtingen
Volgens sociologe Beate Volker, die aan de universiteit van Amsterdam onderzoek doet naar de omstandigheden en gevolgen van sociale netwerken, is dat een normale evolutie. “Ze heeft onder meer met praktische overwegingen te maken”, zegt zij. “We wonen verder weg van onze familie dan vroeger, waardoor we soms best een stukje moeten reizen om hen te bezoeken. Die afstand nemen we mee in onze overweging. Daarnaast zijn er meer echtscheidingen, en scheid je daarbij niet enkel van je partner, maar soms ook van diens familie. Vroeger was het de norm om de feestdagen met familie door te brengen, die druk is nu wat weg. Waardoor je perfect kunt zeggen dat je die dagen eigenlijk liever met goede vrienden doorbrengt. Of ervoor kiest om gewoon met een boek in de zetel te hangen.”
Zoals Evy, die 30 is en single. “Bij mij is het simpel en misschien wat egoïstisch: als ik kan kiezen tussen weer maar eens de vraag krijgen of ik nog altijd geen lief heb van familieleden met wie ik geen echte band heb, of mijn feestdagen spenderen met enkele vrienden die zulke vragen ook beu zijn, dan kies ik voor het laatste. Dat doe ik al een paar jaar, en het voelt perfect. Ik heb al genoeg verplichtingen doorheen het jaar. De feestdagen vul ik in zoals ik het zelf aanvoel.”
‘Verplichtingen’ is een woord dat regelmatig terugkeert in dit verhaal. Kiezen voor vrienden rond de feestdis lijkt authentieker dan het vaak geforceerde gedoe met familie. Kwestie van perceptie? Of is er meer aan de hand? “Er is natuurlijk een fundamenteel verschil tussen familiebanden en vriendschappen”, zegt Beate Volker. “Je familie kies je niet, ze is er, met alle voor- en nadelen van dien.
Voor de zoveelste keer de vraag krijgen of ik nog geen lief heb. Nee, bedankt: dan vier ik liever met vrienden
Vrienden zijn dan weer de ultieme zelfgekozen relaties, je mag helemaal zelf invullen hoe die eruitzien. Vrienden komen en gaan, en dat is oké zo, vriendschappen kunnen dynamisch zijn en na een tijd uitdoven of weer opflakkeren.” Wat volgens Volker niet wil zeggen dat onze familiebanden niet erg waardevol kunnen zijn. “Het kan voelen alsof je opgeschept zit met je familie, maar tegelijk is het ook gewoon fijn dat je broer je broer blijft, ondanks alles”, zegt ze. “Los van je eigen voorkeur neem je misschien ook best in overweging dat je ouders er nu nog zijn, maar misschien binnen tien jaar niet meer. Als je geen zin hebt om tijd door – te brengen met je familie, kan een achterliggende reden zijn dat je band met hen minder sterk is. Door systematisch in te zetten op rituelen met vrienden, ontneem je jezelf en je familie misschien de kans om die banden weer aan te halen. Zulke zaken kun je tegen elkaar afwegen.”
Maud (43): “Wij zijn met tradities beginnen te schuiven toen onze kindjes nog jong waren en we voelden dat onze familie niet begreep dat we hen niet wilden meeslepen naar feestjes die hun regelmaat volledig overhoop haalden. We zijn toen beginnen af te spreken met vrienden die wel snapten dat feesten met jonge kinderen – vaak tussen het voeden en de dutjes door gebeurt, en dat was zo fijn dat we, nu ze wat ouder zijn, nog altijd samen koken en vieren. Ik zie mijn familie ook nog, maar ik breng liever meer tijd door met de mensen die ik ook in het jaar belangrijk vind.”
Vier keer kerst per jaar
Volgens Amélie Rombauts, die samen met Filip Lemaitre het boek Framily – Hoe millennials het gezin hertekenen schreef, kan het ook een en-en-verhaal zijn. “Het hoeft niet zo te zijn dat je je familieleden de rug toekeert om de feestdagen met vrienden door te brengen”, kadert zij. “Er zijn veel nieuw samengestelde gezinnen die zoekend zijn, omdat kerst bijvoorbeeld vier keer wordt gevierd bij heel wat verschillende partijen. Nieuwe afspraken maken hoort er dan bij, en het hoeft en kan niet elk jaar perfect zijn. Je kunt familie en vrienden perfect met elkaar verweven: je beste vriend uitnodigen met kerst, samen met je broer en zijn gezin, bijvoorbeeld. Dat gebeurt nu meer omdat onze families kleiner zijn geworden, en we de neiging hebben om het te gaan zoeken bij de mensen die er wel voor ons zijn. Vaak zijn dat vrienden.”
Volgens Rombauts is dat fenomeen lang niet alleen aanwezig bij jonge gezinnen: “We zien dat vijftigers ook weer aan cohousing beginnen te denken en op die manier hun families hertekenen. Het is dus niet ondenkbaar dat ook zij nadenken over het anders invullen van bepaalde rituelen.” En dat hun kinderen ook daardoor hun eigen rituelen moeten herbekijken, al dan niet vrijwillig. Veerle (41): “Ik vond kerst de laatste jaren vooral van moeten: cadeautjes kopen voor heel de familie, ook voor mensen die ik amper ken. Druk en vrolijk zijn. Sinds drie jaar komen we samen met vrienden op kerstavond en steken we rond elf uur kaarsjes aan voor mensen die het nodig hebben. Heel mooi, heel rustig, en voor mij voelt het zoveel beter.”
Vrienden snappen tenminste dat feesten met jonge kinderen vaak tussen het voeden en de dutjes door gebeurt
Of we de druk op onze vriendschappen niet te hoog maken door van vrienden te verwachten wat we vroeger bij familieleden zochten? “Dat hoeft niet zo te zijn”, zegt Amélie Rombauts. “Communicatie is hierin belangrijk. Doordat je je vrienden kiest, gaat communiceren soms makkelijker dan met familieleden. Durf bepaalde zaken uit te spreken.” Die mening deelt ook Beate Volker. “Net omdat het minder vanzelfsprekend is hoe je de feestdagen invult, moet je het er wel samen over hebben, en er op tijd over nadenken, zodat iedereen weet waar hij aan toe is, en je plots niet alsnog aan een feesttafel zit waaraan je niet wilde zitten (lacht). Het is goed te beseffen dat ook je vrienden familieleden hebben met wie ze tijd willen doorbrengen. Door het allemaal met de nodige empathie te benaderen zorg je ervoor dat de verwachtingen tegenover elkaar niet te beladen worden.”
“We vullen het soms al op voorhand voor elkaar in, maar misschien is je moeder net opgelucht dat ze dit jaar niet voor het zoveelste jaar op rij uren in de keuken hoeft te staan kokkerellen. Kerst is het feest van de liefde, zolang je je plannen liefdevol en met respect voor elkaar communiceert, zit het wel goed.” Lyndsey (34): “Ik ben introvert, en ik kan moeilijk om met de luidruchtige familiefeesten die bij mijn familie horen. Er is ook vaak ruzie tussen tantes en nonkels, nog iets waar ik moeite mee heb. Als kind kon ik er niet onderuit, nu wel. Mijn ouders begrijpen gelukkig dat ik op tweede kerstdag liever in alle kalmte kom ontbijten, nadat ik bij een vriendin kerstfilms ben gaan kijken (lacht).”
Renaissance van rituelen
Het hoeft dus niet te betekenen dat de verschuivingen ervoor zorgen dat familietradities verdwijnen? “Neen”, zegt Amélie Rombauts. “In bepaalde gevallen worden tradities die verloren zijn gegaan zelfs opnieuw opgenomen met vrienden. Zo merken we een renaissance van rituelen, maar dan met een 2.0-sausje eroverheen.”
“Wat je ziet, is dat mensen die feestdagen wat meer zin willen geven”, zegt Beate Volker. “Dat ze zich de vraag durven te stellen waarom ze iets zouden doen wat door iemand anders is gedicteerd, zonder dat het aansluit bij de waarden die zij zelf belangrijk vinden. Op die manier worden de eindejaarsdagen geen lege invuloefeningen, maar iets waar we bewust voor kiezen. Geen extra to do op een al lange lijst, maar een moment om herinneringen te creëren met mensen van wie je houdt.”
Zorgt het meer dynamische karakter van vriendschappen ervoor dat de rituelen die je bedenkt minder lang meegaan dan wat je met je familie deed? Elk jaar hetzelfde met dezelfde nonkels en tantes, tot je de avond van begin tot einde kon voorspellen, maar al bij al wel gezellig, in mijn geval. “Je kunt je ook afvragen hoe voorspelbaar families tegenwoordig zijn als je ziet hoeveel huwelijken en relaties op de klippen lopen”, zegt Amélie Rombauts.
Door de feesten in te richten zoals je ze zelf wil en met wie je wil, worden ze geen extra to do op een al lange lijst, maar herinneringen om te koesteren
“Mensen kennen hun vrienden tegenwoordig soms ook langer dan hun partners”, stelt Beate Volker. “Door bepaalde verschuivingen verdwijnt familie in bepaalde fases van je leven wat naar de achtergrond, en komt je framily meer naar voren. Ik denk niet dat dat een probleem hoeft te zijn.”
Wordt het allemaal te ingewikkeld en veel? Dan is er nog altijd die andere trend: met de feestdagen naar de andere kant van de wereld reizen om even weg te zijn van al die soms complexe beslissingen. Zoals Annabelle, die met haar gezin naar Florida trok en daar de kalmste, en naar eigen zeggen beste kerst van haar leven had. “Niet voor iedereen,” zegt zij, “maar wij gaan er een traditie van maken, zodat ik mijn steeds groter wordende kerststress achter me kan laten. Die vrienden en familie zie ik dan wel als we terug zijn, en iedereen weer wat bekomen is van het gedoe en geregel (lacht).” Isabelle (38): “Wij ontvluchten de kerstdrukte door met onze beste vrienden op vakantie te gaan in de feestweek. In het begin vond vooral mijn vader dat erg jammer, maar we zorgen voor een alternatief als we terug zijn: pannenkoeken bakken en warme chocolademelk drinken met de kindjes. Kerst gaat voor mij niet om verplichting, maar om verbinding met de mensen die je graag ziet. Dat is lang niet meer alleen mijn familie.”
Tekst: Kelly Deriemaeker.
Meer tips voor het eindejaar:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier