Help, hoogsensitief? “Wie z’n brein leert kennen, kan het inzetten als een kracht”
In een wereld waarin we meer dan ooit geïnformeerd, geconnecteerd en geconcentreerd verwacht worden te zijn, voelt het allemaal wat veel. En al zeker als je hoogsensitief bent. Maar: hoogsensitiviteit hoeft geen negatief verhaal te zijn. “Wie weet hoe ermee om te gaan, kan het net inzetten als een voordeel.”
Scherper ruiken, proeven en horen, meer details zien, en de wereld intuïtief kunnen lezen: doet wat denken aan een scifi-held, maar eigenlijk gaat het over 12 tot 20 procent van de bevolking. Zoveel mensen zijn namelijk hoogsensitief. Ze zíjn het, inderdaad; hoogsensitiviteit héb je niet, het is een persoonlijkheidskenmerk dat aangeboren is, net zoals je bijvoorbeeld extravert of introvert kunt zijn.
Het zit bovendien niet alleen in je genen ingebed, ook je hersenen functioneren als dusdanig. Ilse Van den Daele, zelf hoogsensitief en oprichter en voorzitter van HSP Vlaanderen (Vlaamse Vereniging voor Hoogsensitieve Personen), legt het zo uit: “Het hoofdkenmerk van hoogsensitiviteit is de diepgaande verwerking van prikkels en informatie in het brein. Prikkels die de hersenen bereiken, activeren bij hoogsensitieve personen meer hersengebieden dan bij niet-hoogsensitieven.” Dat werd overigens al wetenschappelijk aangetoond a.d.h.v. hersenscans.
Hoogsensitieve hersenen werken dus anders, dieper, of, zoals hoogsensitieve personen het vaak te horen krijgen: ze gaan het ‘ver zoeken’. Afgezien van o.a. Carl Jung (1875 – 1961) die al sprak van een ‘aangeboren sensitiviteit’, was het de Amerikaanse psychologe Elaine Aron die de term ‘HSP’ (highly sensitive person) in de jaren 90 introduceerde. Zij werd een ware pionier en schreef boeken die vandaag nog steeds voor vele hoogsensitieve personen de puzzelstukken van hun leven laten samenvallen. Ze herkennen zich vooral in Arons omschrijving bedachtzaam en afwachtend te zijn als iets nieuws zich aandient, en begrijpen dan ook waarom ze zoveel tijd nodig hebben om te observeren en risico’s in te schatten.
Keeping up with the Joneses
Het lijkt sowieso een zegen, zo’n superbrein. Maar weinig is wat het lijkt, weet ook Van den Daele: “Een deel van de hoogsensitieve personen heeft er absoluut geen probleem mee. Een ander deel heeft het in onze maatschappij wel moeilijk om het hoofd boven water te houden. En dan heb je een kleinere groep die, al dan niet chronisch, stressgerelateerde aandoeningen ontwikkelt.” Tot welke groep je als HSP behoort, wordt enerzijds erfelijk bepaald, maar hangt in nog grotere mate af van je omgeving, stelde Elaine Aron vast: je opvoeding, maar ook het bredere kader zoals school, sport, je sociaal leven. Hoe meer jij en je omgeving vertrouwd zijn met hoogsensitiviteit, hoe beter. Want niet weten, maakt kwetsbaar.
‘Net als iedereen wil een hoogsensitief persoon bij de rest horen, dat kan gevaarlijk zijn’
“Net als iedereen wil een hoogsensitief persoon bij de rest horen”, licht Van den Daele toe. Alleen, een HSP ís niet zoals andere mensen: hij heeft andere noden en behoeften, heeft langer tijd nodig om zich nieuwe zaken eigen te maken, raakt snel overprikkeld. Zij kunnen niet uitgaan tot in de vroege uurtjes met loeiharde muziek en stroboscopen, zonder dat tot dagen nadien te moeten bekopen. Of een gezin met pakweg twee kinderen managen, met een fulltime job en een rist hobby’s erbij, zonder er vroeg of laat onderdoor te gaan. Als je als HSP leeft zonder je daarvan bewust te zijn, dan zit je onvermijdelijk razendsnel door je reserves heen. Met alle gevaren van dien.
“Hoogsensitiviteit is een risicofactor voor stressgerelateerde aandoeningen”, waarschuwt Van den Daele. “Dat kan CVS zijn, grote stemmingswisselingen, depressie, burn-out, en verslaving. Je hebt er dus alle baat bij om je leven erop af te stemmen.” Meer nog: onze maatschappij heeft er baat bij om te investeren in sensibilisering, psycho-educatie en preventiemaatregelen, want, zo gaat Van den Daele verder: “Die stressgerelateerde aandoeningen vertegenwoordigen een substantieel aandeel van de ziekteuitkeringen.”
Prinses met zelfkennis
Van den Daele spreekt uit ervaring: “Eigenlijk was het bij mij duidelijk van kinds af aan. Mijn moeder zei altijd dat ik de prinses op de erwt was: ik was vaak oververmoeid, had het moeilijk en werd ook veel gepest.” In 1999 ging bij haar het licht helemaal uit: “Ik werkte toen al een aantal jaar, was getrouwd, had een zoontje, maar had ook chronisch sinusitis. Ik viel steevast om 20u30 in slaap. En op een dag kon ik niets meer, zelfs geen automatische handelingen als koffiezetten.” Van den Daele werd gediagnosticeerd met chronischevermoeidheidssyndroom.
Pas nadien kwam ook zij uit bij hoogsensitiviteit, een ontdekking die haar bestaansrecht leek te geven: “De aanvaarding, dat opgekrikte zelfvertrouwen, het mogen luisteren naar mijn lichaam; dat was gigantisch.” Zelfkennis is het begin van alle wijsheid, en bij uitbreiding van acceptatie én appreciatie.
Hoogsensitiviteit hoeft geen negatief verhaal te zijn: HSP’s zijn doorgaans creatief, hebben een sterk ontwikkeld inlevingsvermogen en zijn vaak goeie luisteraars
Hoogsensitiviteit hoeft geen negatief verhaal te zijn. HSP’s zijn doorgaans creatief, hebben een sterk ontwikkeld inlevingsvermogen, houden van een diepe verbondenheid en zijn dan ook vaak goeie luisteraars. Ze staan van nature filosofisch in het leven. Van den Daele benadrukt: “Het is net door die mooie kanten in de verf te zetten, dat je je talenten gaat kunnen ontwikkelen, dat je succeservaringen opdoet en meer zelfvertrouwen krijgt.” O zo belangrijk, en al zeker voor een kind.
Van den Daele pleit dan ook voor waakzaamheid en begeleiding: “Vanaf je een vermoeden van hoogsensitiviteit hebt bij je kind, dat je merkt dat het op meerdere momenten ‘lastig gedrag’ stelt met impact op het gezinsleven, ga je best op zoek naar een therapeut of psycholoog. Wacht daar niet mee tot het 11, 12 jaar is. Dat hoeft daarom geen jaren te duren; een paar sessies kan volstaan. Maar zo maak je je kind alvast vertrouwd met mentale gezondheid.” Meer openheid, geduld en verdraagzaamheid in onze samenleving, voor de vele verschillende manieren van denken en zijn: daar hoopt Van den Daele op. Dan maakt een erwt al dan niet, veel minder uit.
5 x boeken en magazines over hoogsensitiviteit
Heeft ‘hoogsensitiviteit’ een gevoelige snaar geraakt? Dan kan dit lijstje je wellicht prikkelen.
- Hoogsensitieve personen, Hoe je overeind blijft als de wereld je overweldigt van Elaine Aron is hét referentiewerk dat de hoogsensitieve bal aan het rollen bracht. (€20,99, koop hem hier)
- Leven zonder filter, het autobiografisch boek van Fleur van Groningen werd meteen een gigantisch succes als eyeopener voor velen. (€ 12,50, koop hem hier)
- Mijn kind is hoogsensitief door Ilse Van den Daele en Linda T’Kindt: een gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners. (€22,50, koop hem hier)
- Hoogsensitief @ work van Ilse Van den Daele en Karin Nauwelaerts leidt de weg naar minder stress, een betere focus en meer zelfvertrouwen. (€ 19,99, koop hem hier)
- HSP Vlaanderen wil als platform hoogsensitieven in de maatschappij laten ‘thuiskomen’, en daar dragen hun website hspvlaanderen.be en tweemaandelijks magazine De Cocon zeker toe bij.
Openingsbeeld: Getty Images.
