Eenzaamheid als sluipmoordenaar: “Verbinding is het krachtigste antidotum tegen verdriet”
Het leven is maar leuk als je het kan vieren met iemand anders. Jammer genoeg ontbreekt het heel wat mensen aan een dichte vriendenkring, een toffe collegagroep of familieleden die altijd voor hen paraat staan. Eenzaamheid is een pandemie, eentje die al langer bestaat dan die van Covid-19. Het enige medicijn tegen deze ziekte? Verbinding.
Tijdens de coronaperiode leden we massaal aan huidhonger. We riepen termen en gebruiken als ‘balkonbezoeken’, ‘e-peritieven’ en ‘raamknuffelen’ in het leven om via deze wegen toch enige vorm van verbinding te kunnen ervaren. De afwezigheid van de aanraking en nabijheid van de ander viel ons zwaar en we voelden ons massaal eenzaam. “Covid heeft die eenzaamheid een duidelijk gezicht gegeven, maar ook voor de pandemie bestond er al veel eenzaamheid”, aldus Kim Nelis, psychotherapeute bij Atelier d’Envie en auteur van Omarm mij. “Ik geloof dat verbinding het ultieme wapen is tegen die chronische eenzaamheid, je verbonden voelen maakt het leven de moeite waard.”
“Verbinding is de essentie van ons menszijn; zonder worden we geworpen in een put van eenzaamheid, verdriet en pijn. Die twee laatsten horen nu eenmaal bij het leven. Maar toch; kan je die pijn delen met een ander, wordt het al een stuk minder zwaar”, gelooft de psychotherapeute. Daarbij, je eenzaam voelen heeft niet alleen invloed op je mentale gezondheid, het kan ook nefast zijn voor je fysieke welzijn. “Er werd al meermaals aangetoond dat mensen die eenzaam zijn minder gelukshormonen produceren en daardoor een verhoogd stressniveau hebben. Bijgevolg doet je immuunsysteem het minder goed en loop je de kans om sneller ziek te worden.” Reden te meer om de strijd aan te gaan tegen de sluipmoordenaar die eenzaamheid is.
De dictatuur van geluk
Jammer genoeg is onze Westerse maatschappij er niet op ingesteld om het gevecht tegen eenzaamheid aan te gaan. “Verdriet wordt er zelfs al snel gepsychiatriseerd”, zegt Nelis. “Heb je mentale pijn? Vraag dan aan de dokter of psychiater om een pil voor te schrijven. Er is niets mis met medicatie indien noodzakelijk, maar tegen eenzaamheid bestaat er geen pil, tenzij de pil van verbinding. Het zou al heel wat zijn moest je terechtkunnen bij mensen in jouw omgeving, mensen die jij graag ziet en die jou graag zien.” Want gedeeld leed verbindt en houdt eenzaamheid op een afstand. “Je ei kwijt kunnen gaat geen problemen oplossen, maar het doet deugd om erover te praten. Opkroppen zorgt alleen maar voor meer negatieve stress, wat uitmondt in ongelukkigheid en chronische eenzaamheid. En dat maakt mensen kapot.”
Dirk De Wachter zei het mooi: ‘L’enfer, c’est la manque des autres’; de hel is het gemis van anderen. We hebben anderen nodig om onszelf te kunnen zijn.
Het is niet alleen moeilijk om iemand te vinden met wie je lief en leed kan delen, ook de zogezegde dictatuur van geluk houdt ons vaak tegen te ventileren. “In onze maatschappij heerst een vrolijkheidsdrang. Er wordt van ons verwacht dat we gelukkig zijn. We hebben zogezegd geen reden tot verdriet, want we hebben een dak boven ons hoofd. Inderdaad, we hebben veel redenen om gelukkig te zijn, maar het een sluit het ander niet uit. Je kan uitgeput zijn, jezelf niet goed voelen, depressief zijn... ook wanneer je een bevredigende job hebt en goed omringd bent. Toch durven veel mensen niet over hun negatieve gevoelens te praten uit angst voor de reactie dat ze niet dankbaar genoeg zijn.”
Alles opgeteld, laat onze samenleving weinig ruimte voor verdriet. “Kijk maar naar wanneer een vriend een sterfgeval meemaakt in zijn of haar familie. De eerste weken toont iedereen begrip en is er veel geduld. Maar na twee maanden weet niemand meer wat zeggen, gaan we de persoon in kwestie als zeurderig afschilderen en wordt hij of zij zelfs gemeden. Maar ongeluk is niet onze eigen fout; het leven geeft en neemt. Er gebeurt heel wat in ons leven waar wij geen controle over hebben. Je kan hier vaak niets aan doen, maar je kan er wel mee aan de slag.”
Als een boom valt...
Om verbinding met anderen te kunnen aangaan, kan het helpen te beginnen bij jezelf: tracht jouw geest en lichaam in hun totaliteit te aanvaarden. “Dit gaat natuurlijk met ups en downs”, zegt Nelis. “En totale aanvaarding bereiken we waarschijnlijk nooit. We moeten bijgevolg niet streven naar de ultieme zelfgroei of -acceptatie. Het is al mooi als je zelfbewust in het leven kan staan en je jezelf graag ziet.“
“Verbinding met jezelf is een eerste stap, maar de balans tussen de ik en de ander kan ook voor meer verbinding met jezelf zorgen. Je leert jezelf beter kennen en kan groeien, waardoor je je vaak ook meer verbonden gaat voelen met jouw eigen persoon dan wanneer je enkel focust op wie jij bent en wat jij wilt.” En om eenzaamheid tegen te gaan, moet er wel degelijk een ander in het spel zijn. Want als niemand ons ziet, bestaan we dan wel? “Dirk De Wachter zei het mooi: ‘L’enfer, c’est la manque des autres‘; de hel is het gemis van anderen. We hebben anderen nodig om onszelf te kunnen zijn, we leven allemaal in relatie tot de ander.“
Uiteindelijk zullen we allemaal nederig moeten knielen voor het leven. We staan niet boven de natuur, wij zijn deel van de natuur.
In de Westerse samenleving is er echter al decennialang een evolutie richting een absolute focus op het individu: “Je bent pas succesvol als je niemand anders nodig hebt.” Of dit dan verbinding met de ander in de weg staat? “Dat er scherp wordt gesteld op het individu in plaats van op de gemeenschap kan ook positief zijn: dit komt persoonlijke groei bijvoorbeeld ten goede. Maar er moet een balans zijn. Ben je alleen maar bezig met jezelf, dan leef je een leeg leven. Er is niets mis met zorgen voor elkaar zo nu en dan.”
De seizoenen van het leven
Hoe mooi een leven in verbinding met jezelf en met de anderen ook kan zijn, “toch blijft het eveneens een moeilijk gegeven: als je het leven wilt omarmen, moet je leren aanvaarden dat het niet perfect is. Er is leed, er is verdriet en we sterven uiteindelijk allemaal. Wij komen hier en mogen hier tijdelijk verblijven, maar we moeten ook weer weg.
De dood is ont-binden met het leven zoals je het kent en ver-binden met de dood als deel van het leven. Dus de loop van het leven aanvaarden, begrijpen dat je op sommige zaken geen invloed kan uitoefenen, het leven leren nemen zoals het komt: dat is van grote waarde. Als je tegen de seizoenen van het leven opbokst, dan vecht je tegen zaken waar niet tegen te vechten valt.”
“Uiteindelijk zullen we allemaal nederig moeten knielen voor het leven”, besluit Nelis, “We staan niet boven de natuur, wij zijn deel van de natuur. En uiteindelijk varen we allemaal op dezelfde zee, hoewel in verschillende soorten boten. Willen we richting een gelukkigere maatschappij varen, dan geloof ik dat we de hand moeten reiken naar elkaar. Want verbinding is het krachtigste antidotum tegen verdriet en eenzaamheid.“
Wil je meer lezen over hoe je eenzaamheid kan tegengaan door verbinding te zoeken met jezelf, de ander of het leven? Het boek Omarm mij van Kim Nelis kan je nu hier vinden.
Meer lezen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier