Daarom is lachen op het werk goed

Het is een vreemd beroep, journalist. Ik word betaald om soms heel persoonlijke vragen te stellen aan mensen die ik nog nooit eerder ontmoet heb, en dat creëert weleens een raar sfeertje. Zoals die keer dat ik samen met fotograaf Michel een charmante BV ging interviewen in haar Brabantse villa, en haar man, die zichzelf als amateurfotograaf zag, het gepast vond om na het interview sexy en nogal onthullende foto’s (denk: jarretellen) van zijn eega te tonen, om de mening van Michel over zijn werk te vragen. De hele weg naar huis hebben Michel en ik zo hard gelachen dat ik de volgende dag pijnlijke buikspieren had. Situation comedy, zo zou ik die middag omschrijven. Te vreemd voor woorden en dus zeer komisch, ook op lange termijn, want ik kan nog steeds niet naar haar programma kijken zonder te gniffelen. Maar humor is niet iets wat af en toe ‘gebeurt’, het is een manier van naar de wereld kijken die bovendien van pas komt in allerlei situaties. Ben ik nerveus voor een interview, of een tikje te laat voor een vergadering, dan is een gevatte opmerking de perfecte ijsbreker. En wordt de sfeer tijdens een gesprek te geladen of zelfs gespannen, dan zorgt een grappige observatie of een woordspeling voor ontlading. Humor dient ook als zelfmedicatie. Als je zoals ik voor want lachen op het werk is goed voor je! vrouwenbladen schrijft, krijg je soms zware emotionele kost op je boterham. Gebroken harten, zieke lichamen, lege portemonnees, ze komen allemaal aan bod en na een gesprek met iemand wiens leven geregeerd wordt door pijn en miserie, heb ik vaak behoefte aan luchtigheid. Dan kan een aflevering van The Big Bang Theory of een telefoontje met een grappige vriend me helpen om een zwaar gesprek te verwerken. Overledene neemt niet op Met andere woorden, een dag waarin eens goed gelachen wordt, vind ik persoonlijk een goede werkdag, en dat vindt Steven (48) ook. Niet vanzelfsprekend, want hij werkt als begrafenisondernemer. “Het is emotioneel uiteraard een zware job; we worden elke dag geconfronteerd met verdriet, pijn en dood. Maar ik denk dat juist die confrontatie maakt dat we de nodige lichtheid in onze dag inbouwen. We maken net zoals jij en je collega’s grappen over politici, elkaars kleine kantjes en onze kinderen, maar ook de job levert uiteraard wel eens vreemde situaties op. Soms heeft het iets van slapstick. Doodskisten zijn niet echt makkelijk hanteerbare objecten, en ik krijg weleens de slappe lach als ik in mijn eentje een loodzware kist moet verplaatsen. Een lege, welteverstaan. We lachen ook nog altijd om onze jongste collega die op een van zijn eerste dagen zijn jasje had vastgetimmerd toen hij een kist sloot. Onlangs sukkelde er per ongeluk een gsm van een van de jonge familieleden die een laatste groet kwam brengen in de kist. We merkten dat pas toen we de kist een paar uur later wilden sluiten, en die plots Get Lucky van Daft Punk begon te spelen. Families met verrassende verzoeken zorgen eenmaal in de privacy van ons kantoor ook weleens voor hilariteit. Een familie

die exclusief kerstnummers koos als muziek voor de herdenkingsdienst, of iemand die vroeg of het mogelijk was om een frietkraam te huren in plaats van een koffietafel, een zakenman die met zijn Japanse knuffeldier begraven wilde worden, of een vrouw die ons naast het pak van haar overleden man ook een mooie vrouwenslip van kant meegaf, en ons zonder verpinken vertelde dat dat zijn favoriete ondergoed was. Het is niet dat we onze klanten niet respecteren, maar zelfs na al die jaren kunnen ze me nog echt verrassen. Onze jongste collega is nogal actief op socialemediasites, en volgt blogs en Pinterest-pagina’s van internationale collega’s die soms ongelooflijk grappig zijn. Er is een Amerikaanse begrafenisondernemer, Caleb Wilde, die heel grappige dingen schrijft op zijn blog. Misschien moet je in onze sector werken om dat te appreciëren, maar zijn grapje dat hij altijd de veters van de overledenen aan elkaar bindt, omdat dat hilarisch zou zijn als er een zombie apocalypse komt, is bij ons al een tijdje een inside joke.” Naakt in de kast Dat de Geert Hostes en Otto-Jan Hams van deze wereld weleens de slappe lach krijgen terwijl ze hun voorstelling of programma aan het schrijven of maken zijn, vinden we vanzelfsprekend. Maar als ik rondkijk in mijn omgeving, dan zie ik mensen met heel onverwachte jobs die toch vaak met hilarische verhalen aankomen. De cameraman die rare toeren moet uithalen voor een interessant beeld, de kleuterjuf die uitspraken van haar kleuters verzamelt, de lokale slager die over elke klant wel een grappige anekdote heeft. Sommige jobs hebben een saaie reputatie, maar leveren onverwacht veel grappige momenten op. Lucy (27) werkt op de schadeafdeling van een verzekeringsmaatschappij. “De aanrijdingsformulieren zijn soms hilarisch, met grappige tekeningetjes en opvallende verklaringen. Plots opduikende palen en hagen, opwaaiende rokken en zielig kijkende voetgangers die de aandacht afleiden, soms omschrijven onze klanten de situaties heel gevat, soms bedenken ze de vreemdste excuses of verklaringen voor wat er is gebeurd.” Ook Ellen (38), therapeute en scheidingsbemiddelaar, maakt heel wat vreemde situaties mee. “Mensen zitten raar in elkaar, dat merken wij in onze praktijk regelmatig. Soms maken ze ruzie over de vreemdste details, zoals wat hun kind als ontbijt mag eten, of wie de collectie sm-attributen krijgt. Andere koppels zijn het snel eens over een regeling voor de kinderen, maar doen moeilijk over wat er met de as van de overleden hond of de inhoud van hun caravan moet gebeuren. Wie gekwetst is, doet in het heetst van de strijd soms ook bizarre en grappige dingen. Venijnige sms’en en mails, in de fik gestoken kleren, doorgeknipte foto’s, ze zijn allemaal al de revue gepasseerd. Maar origineel was de vrouw die de batterijen van alle technogadgets van haar toekomstige ex met azijn onbruikbaar had gemaakt. Soms zijn de verhalen in- en intriest, maar als een man vertelt dat hij de minnaar van zijn vrouw net zoals in de film naakt in de kleerkast heeft gevonden toen hij onverwacht vroeger thuiskwam, moet ik soms echt lachen. Niet waar de klanten bij zijn, uiteraard, dan heb ik een pokerface. Maar ik ga zelf regelmatig bij een collega-therapeut langs om over mijn werk te praten, en daar lachen we vaak om de situaties waar mijn cliënten over vertellen. Uiteraard gebruik ik humor ook in mijn bemiddelingen en therapie. Door mensen voorzichtig op de absurditeit van sommige dingen te wijzen, zien ze soms in hoe lachwekkend bepaalde ruzies zijn.” En soms is humor gewoon een manier om een harde werkdag op te fleuren, vertelt verhuizer Stijn (30). “Wij werken vaak voor bedrijven die expats begeleiden, en moeten Bejaardenverpleegster Myriam ‘Iemand plagen, samen lachen, dat is toch een van de warmste dingen die je kunt doen?’ dus hele huishoudens in- en uitpakken. Soms willen mensen dat we de vreemdste dingen meenemen, van vuile was, de inhoud van de koelkast, planten, tot plastic tasjes, en soms komen we heel grappige dingen tegen. Een alleenwonende iets oudere man met een collectie van meer dan 1.500 glazen potjes met zand dat hij naar eigen zeggen op evenveel verschillende stranden verzameld had, of een jonge vrouw met twee nachtkastjes vol vibrators waar wij alle batterijen moesten uithalen, want anders beginnen die dingen te trillen in de doos. Dat soort verhalen zorgt ervoor dat het zware werk iets lichter wordt.” De plezantste op het werk Ken je dat gevoel als je ergens ontzettend tegenop ziet? Een moeilijk gesprek, een medisch onderzoek, of een belangrijke presentatie. Die knoop in je maag kan soms met een goed gemikte grap compleet verdwijnen. Humor heeft een ontmijningsfunctie, weet Lucas (47). “Ik werk al jaren bij de verkeerspolitie, en humor is een van de beste manieren om het tijdens alcoholcontroles of andere vervelende situaties aangenaam te houden. Een flauwe grap over het formaat van mijn snor, bijvoorbeeld, werkt altijd om mensen gerust te stellen. Maar soms zijn mensen – na bijvoorbeeld een auto-ongeluk – zo geschrokken dat ze je grapjes niet appreciëren. Ik herinner me een vrouw die hysterisch werd toen ik grapte dat ze gelukkig maar een betonpaal en geen andere weggebruiker had geraakt. Je moet dus goed aanvoelen wanneer wat kan. Zelf gebruiken we humor onderling vaak om zware dagen te verlichten. Ongelukken met zwaargewonden of doden gaan niet in je koude kleren zitten, zeker niet als het jouw taak is om bijvoorbeeld de familie in te lichten. Humor kan helpen om dat te verwerken, en die is soms gitzwart, ja. Mijn vrouw fluit me weleens terug, als ik te grofze dan. We halen ook regelmatig grappen met elkaar uit. Toeters onder bureaustoelen, ballonnen in lockers, boterhammen met vieze smaken, dat soort dingen. Dat plezier compenseert de moeilijke situaties waar we vaak in terechtkomen. Dat we dat met elkaar kunnen doen, is ook een teken van vertrouwen. We zijn er 100% voor elkaar in gevaarlijke situaties, en net in die situaties kan humor als ontmijner werken. Heethoofden die je kunt laten lachen, kalmeren meestal meteen. Humor werkt veel beter dan confrontatie. Maar het blijft dansen op het slappe koord, want als iemand het gevoel heeft dat je hem of haar zit uit te lachen, kan het effect omgekeerd zijn. Het is soms moeilijk om jongere collega’s uit te leggen dat ze moeten aftasten wat werkt. En jammer genoeg hebben sommige mensen doodgewoon geen gevoel voor humor.” Humor is geen hilariteit Er zijn wetenschappers die gevoel voor humor bestuderen, in Europa bizar genoeg vooral in Zwitserland, toch een land met een gortdroog imago. Volgens expert Willibald Ruch, een Zwitserse persoonlijkheidsfilosoof, is de combinatie van vrolijkheid en ernst een goede bron van humor. Ben je opgewekt, dan lach je makkelijk en ga je blij met mensen om. Ben je ernstig, dan analyseer je de wereld om je heen bedachtzaam. Een combinatie van de twee levert niet alleen grappige, maar ook warme mensen op, stelt Ruch, want zo iemand ziet en begrijpt de problemen en tekortkomingen van het leven en de medemens, maar tolereert én vergeeft ze. Op die manier is een gevoel voor humor dan juist ernstig, het impliceert de wijsheid dat niets wereldlijks of menselijks perfect is. En dat maakt humor anders dan hilariteit. Iets waar Myriam (41), verpleegster in een rust- en verzorgingstehuis, zich maar al te zeer van bewust is. “Ik werk bij demente- ben. ‘Je bent hier niet op je werk, hé’, zegt rende bejaarden, en iedereen denkt dat dat de hele dag kommer en kwel is, maar we lachen ook veel. Of je nu gezond bent of niet, lachen blijven we doen, en veel van mijn patiënten zijn echt grappig. De mensen die in heldere momenten beseffen wat er met hen aan de hand is en daar op een goede manier mee omgaan, kunnen soms verrassend origineel uit de hoek komen. Eén man is altijd een beetje stout als zijn dochter en haar kinderen op bezoek komen. Hij zet zijn kleinkinderen aan tot kattenkwaad, want dat mag nu. Zij denken dat het aan zijn ziekte ligt, terwijl hij gewoon een deugniet is. Humor kan ook moeilijke situaties draagbaar maken. Als een zoon verschrikt reageert omdat zijn moeder haar lippen wil stiften met het wasco-krijtje van zijn dochter, dan kun je zeggen dat je dat zelf ook altijd doet, omdat het zoveel voordeliger is. Klinkt onnozel, maar zo geef je die familie toestemming om ook zelf de lichtere kant van de zaak te zien. Héél belangrijk is dat. Soms is het moeilijk. Ik herinner me een zoon die vond dat ik veel te losjes met zijn vader omging. Hij kende hem als een strenge papa, altijd strak in het pak. Maar zijn vader was een slimme man die ondanks zijn dementie heel gevat bleef, en dus werd er stevig gepingpongd. Hij vond dat ik zijn vader uitlachte, maar iemand plagen en samen lachen is een van de warmste dingen die je kunt doen, denk ik.” Begrafenisondernemer Steven heeft een collega, Rik, met een heel originele kijk op de wereld. “Hij ziet overal absurditeiten en rare associaties, en dat maakt hem uitstekend in zijn vak, want hij is empathisch en slaagt erin om iedereen op zijn gemak te stellen. Heel belangrijk in ons vak. Wat ik ook echt mooi vind, zijn de grappige anekdotes die mensen tijdens de gesprekken om de begrafenis te regelen soms over de pas overledene vertellen. Zeker als we hen begeleiden bij het opstellen van teksten, komt er veel naar boven. Soms zit ik in de auto terug naar kantoor nog na te gniffelen. Het heeft iets levensbevestigends, vind ik. Veel grappige, warme verhalen zijn vaak het teken van een goed gevuld leven.”