Angst om uit je veilige cocon te komen? Experten tippen hoe je het best aanpakt

Goele Tielens

04 mei 2020

De eerste versoepelingsmaatregelen zijn een feit: we mogen terug naar het werk en binnenkort opnieuw shoppen in fysieke winkels. Leuk, maar tegelijkertijd moeten we uit onze veilige bubbel... En dat is eng. Wij vroegen aan twee therapeuten hoe we met die angsten moeten omgaan.

Marieke Impens werkt in de praktijk The Human Link in Berchem. Ze is psychologe en volgde een postgraduaat gedragstherapie. Ze werkt voornamelijk met mensen rond werkgerelateerde stressklachten, angstklachten en trauma.

Terwijl sommigen heel blij zijn dat ze eindelijk terug naar hun werkplek kunnen, zijn anderen net bang om die stap te zetten. Is dat herkenbaar?

Marieke: “We zien inderdaad veel verschillen, sommigen kunnen niet wachten tot ze hun vrijheid terugvinden, terwijl anderen net angstig zijn om het gewone leven terug op te nemen. Enerzijds is er bij velen de angst voor het fysieke aspect: kan ik besmet raken of anderen besmetten? Anderzijds is er ook het mentale aspect. Heel wat mensen zijn tijdens de lockdown moe geworden, ze voelden zich angstig en/of worstelden met de nieuwe realiteit thuis, waardoor ze niet helemaal opgeladen zijn om het werkritme te hervatten. Bovendien heeft zeker niet iedereen een rustige periode achter de rug. En degenen die wel veel minder werkstress of angst voelden, moeten nu wel terug uit die veilige, rustige cocon. Het is dus begrijpelijk dat ze angstig of onrustig zijn: het is een soort van nieuwe stap, en dat is altijd eng. Mensen ervaren dat vaak als ze er even tussenuit zijn geweest, ook na een zwangerschapsverlof bijvoorbeeld.”

Over die fysieke angst, hoe ga je om met die angst om besmet te raken of anderen te besmetten?

Marieke: “Je angst volledig wegnemen kan niet, maar het is belangrijk voor jezelf uit te zoeken wat jouw angst kan verminderen, als is het maar een beetje. Dat is persoonlijk: de een voelt zich gerust als er handgel en mondmaskers zijn, de ander wilt panelen, terwijl nog iemand anders zich pas veilig voelt als er duidelijke regels zijn die de anderhalve meter afstand garanderen. Daarna is het belangrijk in dialoog te gaan met de werkgever. Die speelt hierin een grote rol en luistert best naar de noden van zijn mensen. Communicatie over verschillen die mensen nu ervaren in de hoeveelheid angst, is uiterst belangrijk opdat er geen misverstanden komen tussen mensen en er begrip komt voor ieders manier om met zijn veiligheid om te gaan.”

“Handgel, mondmaskers of panelen op de werkvloer... Ze zullen je angst niet volledig wegnemen, maar het kan wel helpen om die eerste stap te zetten”

En dan is er nog die mentale angst?

Marieke: “Indien mensen erg angstig zijn, is het in de komende tijd belangrijk om samen met de veiligheidsmaatregelen die soepeler worden, ook zelf kleine stappen te zetten om toch terug meer buiten te komen. Zoveel te langer je mensen gaat vermijden uit angst, zoveel te moeilijker het wordt om de stap op een bepaald moment te zetten. Een simpel voorbeeld: je wordt gebeten door een hond en vermijdt daarna alle honden. Dat is op zich een natuurlijke reactie, maar hoe langer je wacht om terug met een hond in contact te komen, hoe moeilijker de stap wordt. Als je het niet uittest, is het moeilijk om in te schatten hoe gevaarlijk het effectief is. Het is dus een kwestie van het risico beetje bij beetje terug op je af te laten komen, en dankzij die kleine dingen een eerste stap naar het werk te durven zetten. Het hangt dus samen met dat fysieke aspect. En uiteraard speelt motivatie een grote rol: als je graag je collega’s wilt zien of gebeten bent door de inhoud van je werk, zal dat de stap helpen verkleinen.”

Het is een kwestie van durven?

Marieke: “Eigenlijk wel. Angst is een energievreter. Dus die angst op korte termijn is vermoeiend, maar je moet de afweging maken: vaak geeft die angst overwinnen wél voordelen op de lange termijn. Een praktisch voorbeeld: je bent dol op je job en haalt tonnen energie uit het contact met je collega’s. Maar omdat je het eng vindt om terug naar je werk te gaan, doe je het nu even niet. Begrijpelijk, want die angst overwinnen kost energie. Toch doe je het beter wel, op lange termijn zul je energie verliezen omdat je net veel energie uit dat fijne contact met de collega’s haalt. Neemt die angst dusdanige proporties aan, dat het echt moeilijk wordt om de angst in de ogen te kijken, dan is het misschien het moment om hulp te zoeken.”

Heb je nog een gouden tip voor onze lezeressen?

Marieke: “Vertrouw op je eigen natuurlijke kracht en laat je steunen door je omgeving, een mens is een wendbaar mechanisme. Het is helemaal oké om je nu even slecht te voelen, en je hebt dat waarschijnlijk ook al in andere periodes in je leven meegemaakt. Wees dus niet te bang voor je ‘psychisch lijden’, je angst of je somberheid. We gaan hier samen zeker doorkomen. En lukt het je niet om kleine stapjes te zetten, zoek dan professionele hulp. Weet dat angst niet moeilijk te behandelen is en dat je er geen ellenlange therapie voor nodig hebt.”

Nele Jacobs staat aan het hoofd van Faresa, een psychologiepraktijk met verschillende vestigingen in Limburg en Antwerpen. Ze is gespecialiseerd in gedragstherapie.

Naast de angst voor het fysieke en mentale luik, ziet Nele Jacobs vooral ook veel financiële angst.

Nele: “Zelfstandigen en bedrijven hebben het moeilijk, daarnaast is er een grote groep mensen die tijdelijk werkloos is of was, een inkomensverlies van 30% is een grote hap. Als je een lening of huur moet betalen, kan dat stress veroorzaken. En die extra zorg is een echte energievreter. We raden mensen meestal aan om een financiële analyse te maken: wat komt er binnen, hoeveel kosten heb je? etc. Maar ook dat is moeilijker nu, omdat velen onzeker zijn over wanneer hun inkomsten terug zullen stijgen. Je ziet daar verschillen: bang zijn om niet rond te komen is een aspect, maar we merken ook angsten om luxegoederen te moeten opgeven, reizen bijvoorbeeld.”

“Financiële angst gaat niet alleen over armoede, het gaat ook over luxedingen opgeven, niet op reis kunnen bijvoorbeeld. Het is dan de kunst om creatief te zijn en te bekijken wat wel kan”

Hoe ga je best om met die financiële onzekerheid?

Nele: “Hoewel het moeilijk is, proberen we toch een analyse aan te raden. Daarnaast gaan we uit van het worst case scenario, neem nu even het voorbeeld van de reizen. Stel dat je drie jaar niet op reis kunt gaan, welke impact heeft dat? En hoe kun je dat op een andere manier invulling geven? Door naar die antwoorden op zoek te gaan, stimuleer je mensen om creatief aan de slag te gaan. Wie weet kun je het thuis wel extra gezellig maken of zijn kortere uitstappen dichtbij wel mogelijk.”

Het is een kwestie van dingen een andere invulling geven?

“Het is vooral een kwestie van een manier zoeken om terug controle te nemen over dingen. Als we geen controle hebben, voelen we ons onrustig. Ik vergelijk het even met een auto. Stel, je rijdt ergens en het is opeens heel mistig op de weg: je kunt de mist niet doen verdwijnen, maar je kunt zelf wel bepalen hoe je toch je weg vindt. Je kiest zelf of je bijvoorbeeld mistlampen aanzet of de witte reflecterende lijnen op de weg als richtingaanwijzer gebruikt. Zo voel je je veilig en krijg je terug controle over je stuur. Zo’n analyse van je inkomsten en uitgaven kan al een gevoel van controle geven, hebt er immers beter zicht op.”

Moeten we sneller en vaker naar de psycholoog?

Dat kan zeker nuttig zijn, maar ik maak me geen illusies: de drempel is hoog en er hangt een prijskaartje aan. Dat is jammer, maar daarom is het zo belangrijk dat mensen ook zelf kennis kunnen terugvinden. Artikels in magazines zijn goed om mensen op de hoogte te brengen, maar ook op scholen zouden lessen rond psychisch welzijn zeker geen slecht idee zijn.”