10 noodzakelijke ingrediënten voor een gelukkig leven

Meer geld op de bank, minder blubber op de buik, we hebben allemaal zo onze ideeën over wat ons gelukkig(er) zou maken. Gelukkig staan we niet alleen in onze zoektocht: dit zijn volgens psychologen en officiële enquêtes de tien noodzakelijke ingrediënten.

1. Streef niet te hard naar geluk

Gelukkig zijn. We willen het allemaal, maar de vraag is hoe je het bereikt. Door om te beginnen je ambitie bij te stellen, zegt Harvard-professor psychologie Tal Ben- Shahar. ‘Hoe word ik gelukkig?’, is geen constructieve vraag, omdat het gelukkig zijn beperkt tot iets wat je wel of niet bent. Maar zo zit het leven niet in elkaar. Momenten van compleet geluk zijn zeldzaam en vluchtig, en zelfs wie 100% tevreden is met zijn leven, zeurt wel eens over het weer of al te luidruchtige buren. Als je streeft naar totaal en compleet geluk, ben je gedoemd om te mislukken. De vraag die je volgens Ben-Shahar beter stelt, is: hoe word ik gelukkiger?

2. 5.000 euro per maand

Dé clichévraag als het op geluk aankomt, is: maakt geld gelukkig? Het wetenschappelijke antwoord is: een beetje. Wie in een welvarend land woont, is over het algemeen gelukkiger dan wie in een ontwikkelingsland woont. Meer geld betekent dan meer kans op overleving, en daar wordt een mens gelukkig van. En toch. De inwoners van Costa Rica blijken een gelukkiger dan je op basis van hun netto-inkomen zou denken. Dat is omdat in een land vanaf een bruto nationaal product van pakweg 5.000 euro per inwoner, plus een of ander netwerk waarop je kunt terugvallen in tijden van nood, meer geld niet vanzelf meer geluk oplevert. Eens je basisbehoeften voldaan, maakt geld niet langer gelukkig. Maar over die basisbehoeften valt natuurlijk te discussiëren. 

3. Een paar goede vrienden

Sta je onder aan een heuvel in het gezelschap van een goede vriend, dan lijkt die heuvel minder steil, zo ontdekten ze aan de universiteit van Plymouth. Wie wetenschappelijke tijdschriften doorbladert, ontdekt dat vriendschap je niet alleen vlot heuvels doet oplopen, het verhoogt zelfs je levensverwachting. Wie een paar goede vrienden heeft, is bovendien het gelukkigst, zo ontdekte de Amerikaanse psycholoog Ed Diener. Dagelijks contact met mensen die je op de een of andere manier graag zien, doet namelijk wonderen voor onze tevredenheid. Met een paar 100 Facebookvrienden kom je er dus niet. Maar wat zijn goede vriendschappen? De ingrediënten zijn kameraadschap, intimiteit, hulpvaardigheid, steun, herkenbaarheid en emotionele zekerheid. Natuurlijk moet je met je vrienden over ernstige dingen kunnen praten, maar ook heel gewone dingen samen doen, is belangrijk.

4. Een job die je graag doet

Wat vind jij echt leuk? En hoe vaak zeg je niet tegen jezelf: dát zou ik meer moeten doen? Professor management en strategie David Schkade liet 900 werkende vrouwen alles opschrijven wat ze op een dag deden, en vroeg hen die activiteiten te evalueren. Zowel hij als de vrouwen schrokken hoeveel tijd ze stoppen in dingen die ze níét leuk vinden. Schkade vindt het belangrijk dat je nadenkt over wat je plezier en voldoening geeft. Een goeie maatstaf is volgens psychologen ‘flow’, wat zo veel betekent als genieten door volledig op te gaan in een activiteit. Je krijgt meer zelfvertrouwen, een gevoel van eigenwaarde, je kunt jezelf motiveren om je grenzen te verleggen en nóg beter te worden in wat je leuk vindt. Die opwaartse spiraal zorgt ervoor dat je het beste uit jezelf haalt. Maar dat betekent niet dat je daarvoor je leven moet omgooien en je job moet opzeggen. Pak het stap voor stap aan. Misschien moeten we werk en studie herwaarderen, en het meer gaan zien als een privilege dan als een plicht. 

5. Een goede relatie

Uit een grootschalige Britse studie bleek eerder dit jaar dat mensen die getrouwd zijn, zichzelf als gelukkiger omschrijven dan mensen die geen relatie hebben. Maar zo eenvoudig is het volgens de Amerikaanse psychologe Bella DePaulo niet. “Bij dit soort onderzoeken wordt een vergelijking gemaakt tussen het geluksniveau van mensen die nú getrouwd zijn en mensen die nú single zijn, maar er wordt geen rekening gehouden met het verleden. De mensen die niet gelukkig waren in hun relatie, hebben die verbroken, en dat vervormt de resultaten van dit soort onderzoek. Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat mensen die getrouwd en daarna gescheiden zijn minder gelukkig zijn dan mensen die altijd single geweest zijn.” Seligman zette op een rij wat een goede relatie inhoudt: Uitstekende koppels zijn betrokken, en op de hoogte van alle details van hun partners leven, zijn vergevensgezind en doen veel dingen samen. Ten slotte bewonderen en waarderen ze elkaar, ook al zijn ze zich bewust van elkaars kleine kantjes.

6. Een relatief goede gezondheid

‘Als we maar gezond zijn’: geen grootouder die je dat cliché niet voorschotelt. Ze hebben min of meer gelijk, want een goede gezondheid is een cruciale factor voor ons welzijn en ons gevoel van welbehagen. Wie ziek is, voelt zich niet alleen fysiek slecht, maar is volgens een grootschalige Britse studie van de Office for National Statistics in 2012 ook minder gelukkig. Uit die Happiness Index-studie blijkt dat wie van zichzelf vindt dat hij in goede gezondheid verkeert, 7 op 10 scoort als het op geluk aankomt, terwijl wie ziek is, 5 of minder haalt. Maar er is een maar, zo stelt psycholoog Martin Seligman: “Een zware ziekte die onze mogelijkheden beperkt, die ernstig en langdurig is, maakt ons zeker minder tevreden. Al is dat ongeluksgevoel niet zo sterk als je zou denken. En een matig slechte gezondheid lijkt helemaal niet zo veel invloed te hebben op ons geluksniveau. Veel heeft dus te maken met onze subjectieve perceptie van hoe gezond we zijn.” Met andere woorden: wie kan relativeren, heeft dus een streepje voor op geluksvlak. 

7. Twee kinderen, niet te vroeg

Uit heel wat onderzoek naar ouderschap blijkt dat je niet significant veel gelukkiger wordt van het hebben van kinderen. Psychologen van het Max Planck Instituut voor demografisch onderzoek ontdekten dat veel van de omstandigheden afhangt. Wie jong aan kinderen begint, loopt inderdaad kans om minder gelukkig te worden. Het helpt als je al een beetje gesetteld bent in het leven, zo blijkt, want dan ben je meer ‘klaar’ voor het ouderschap en heb je er waarschijnlijk ook iets bewuster voor gekozen. En uiteraard heeft het ook te maken met de leeftijd van de kinderen. En niet elk kind maakt even gelukkig. Het eerste kind zorgt voor een stevige geluksboost, bij het tweede is dat effect al minder, en het derde kind heeft helemaal geen effect meer. Dat we toch massaal kinderen blijven krijgen, is volgens neuroloog Jaak Panksepp onder andere te wijten aan het feit dat ouders een beetje junkies zijn: verslaafd aan die fantastisch mooie momenten met hun kinderen.

8. Het juiste soort vrijheid

Vrijheid en persoonlijke autonomie zijn essentieel voor ons welzijn, en dus voor ons geluk, zo ontdekten Fisher en Boer, twee Nieuw-Zeelandse onderzoekers. Je eigen partner en beroep kunnen kiezen, je mening de GAS-boetes kunnen geven, met je geliefde kunnen trouwen: het maakt ons tot tevreden mensen. Maar vrijheid is niet hetzelfde als te veel keuze hebben, want dat laatste maakt ons net ongelukkiger. Daniel Gilbert nodigde studenten aan Harvard uit voor een fotografiecursus. Op het einde mochten ze hun twee favoriete foto’s uitkiezen, maar ze mochten er maar eentje mee naar huis nemen. De helft van de groep kreeg vier dagen bedenktijd, de andere helft niet. 66% van de studenten koos de eerste optie, maar verbazend genoeg waren ze ongelukkiger met hun keuze dan hun collega’s uit de tweede groep. Wie meteen had moeten beslissen zonder wisselmogelijkheid, was veel blijer met zijn foto. Gilberts boodschap is duidelijk: beperk je keuzemogelijkheden en kijk niet om als je beslist hebt.

9. Een stevige portie zelfkennis

Vraag mensen naar hun ultieme geluk, en je krijgt antwoorden als ‘gouden palmboomstranden’ en ‘goed gevulde shoppingtasjes’. Dat soort passieve, hedonistische tevredenheid is belangrijk, maar psychologen hebben ontdekt dat je meer nodig hebt dan dat om gelukkig te zijn. Eudaimonia is een vandaag populair begrip in de positieve psychologie. Het betekent ‘streven naar uitmuntendheid, gebaseerd op je unieke talenten en potentieel’. Het is belangrijk dat je weet wie je bent, en hoe je in elkaar steekt. Zelfkennis is essentieel in een multiplechoice-maatschappij als de onze, waarin studiekeuzes, partner en andere belangrijke levenskeuzes helemaal openliggen. Je gruwt misschien van ideeën als persoonlijke groei en doelen stellen, maar daar komt het min of meer op neer. Als puntje bij paaltje komt, zijn mensen die zichzelf goed kennen én aanvaarden, die weten wat ze belangrijk vinden en wat ze willen, gewoonweg tevredener. 

10. Hoe ouder, hoe beter

De meerderheid van de mensen wordt langzaam maar zeker gelukkiger, zo blijkt uit onderzoek van professor psychologie Laura Carstensen. “Gelukkig zijn leren we door uit te vissen wat we fijn vinden, waar we goed in zijn, en wie we leuk vinden, om vervolgens ons leven zo in te richten dat we die dingen méér kunnen doen. En hoe ouder we worden, hoe beter we onszelf kennen.” The best is yet to come, als dat geen happy end is.