Achter de pijn: Endometriose treft naar schatting 1 op 10 vrouwen
Pijnlijke maandstonden, chronische pijn in de onderbuik, vermoeidheid,… Het zijn enkele symptomen van endometriose, de ‘onzichtbare’ aandoening die naar schatting 1 op 10 vrouwen1 treft in vruchtbare leeftijd. En toch blijft endometriose een onderbelichte aandoening. Maart is awareness month rond endometriose met één duidelijk doel: de symptomen van endometriose duidelijk maken, alsook de vrouwen die klachten ervaren, aanmoedigen om hulp te zoeken bij hun arts. Hoe sneller, hoe beter zelfs.
Endometri-wat?
Menstruatieklachten worden al eens weggezet als ‘normaal’, maar soms is dat niet het geval. Sommige klachten kunnen veroorzaakt worden door endometriose. Prof. Dr. Weyers, gynaecoloog en hoofd van de Vrouwenkliniek van het UZ Gent, en Prof. Dr. Hamerlynck, gynaecologe in het UZ Gent geven tekst en uitleg.
Prof. Hamerlynck: “Endometriose is een aandoening waarbij weefsel dat lijkt op endometrium (de slijmvlieslaag aan de binnenkant van de baarmoeder) buiten de baarmoeder voorkomt. Het belangrijkste ontstaansmechanisme ligt in het principe van de ‘retrograde menstruatie’: tijdens de menstruatie vloeit bloed- en slijmvliesweefsel langs vaginale weg uit het lichaam, maar soms dus ook terug in de buikholte via de eileiders. Als slijmvliesweefsel zich op de eierstokken inplant, worden cysten gevormd. Naast de eierstokken kan het baarmoederslijmvlies zich ook als blaasjes of knobbeltjes inplanten op het buikvlies, de eileiders, de darmwand, de blaas, de urineleiders of zelfs op het middenrif. Dat leidt tot ontstekingsreacties en verklevingen in de aangetaste zone. Tijdens de menstruatie bloeden deze letsels ook, waardoor de ziekte zich snel en makkelijk kan uitbreiden.”
Het gevolg daarvan? Meer dan ‘pijnlijke maandstonden’.
Prof Weyers: “De klachten gaan meestal van hevige menstruatiepijn tot pijn tijdens seks, verminderde vruchtbaarheid en vermoeidheid. Bij meer gevorderde endometriose kan er pijn zijn bij het plassen en de ontlasting in de periode voor, tijdens of na de menstruatie, al dan niet in combinatie met chronische buikpijn. De klachten kunnen het dagelijks functioneren belemmeren en als gevolg daarvan kunnen er psychische klachten ontstaan zoals o.a. depressie, angst en stress.” Endometriose kan dus een zeer grote impact hebben op de levenskwaliteit van de patiënten. Vandaar het belang om over de symptomen en/of klachten te praten.
Diagnose
Volgens studies duurt het gemiddeld zeven jaar2 voordat een diagnose gesteld wordt en dat is eigenlijk zeven jaar te lang.
Prof. Weyers: “Veel vrouwen ervaren felle pijn en ongemak tijdens hun menstruatie, maar die symptomen worden vaak genegeerd of niet serieus genomen door artsen. Dat geeft aan hoe moeilijk het is om de symptomen te herkennen. Hierdoor blijft de aandoening vaak (té) lang onbehandeld en kunnen de symptomen verergeren na verloop van tijd. Een vroege diagnose kan nochtans het begin zijn van een effectieve behandeling en helpen om verdere complicaties te voorkomen. Een diagnose wordt gesteld door middel van een zorgvuldige evaluatie, een vaginaal onderzoek en beeldvormende onderzoeken zoals een echografie, een MRI-scan of een kijkoperatie.”
Betekent een diagnose dan ook een redding?
Prof. Hamerlynck: “Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar en de keuze is afhankelijk van de specifieke klachten en de ernst ervan, de uitgebreidheid van de endometriose, een eventuele kinderwens en de leeftijd van de vrouw. De behandeling zal stapsgewijs gaan en begint meestal bij pijnstilling of ontstekingsremmers. Als dat niet voldoende blijkt, zijn hormonale medicatie zoals de klassieke pil of andere vormen van anticonceptiva een optie. Het is belangrijk om in overleg met de patiënte een behandeling te vinden die de ziekte onder controle houdt, goed verdragen wordt, en de levenskwaliteit van de vrouw verbetert.” “Er zijn ook tweedelijns geneesmiddelen,” voegt Prof. Weyers toe. “Dit zijn moleculen die de eierstokken op pauze zetten en deze optie is vooral interessant voor patiënten die niet zwanger willen worden. In sommige gevallen is -al dan niet in combinatie met voorgaande opties – een operatie noodzakelijk om letsels te verwijderen.”
En jij? En nu?
Duidelijk: vrouwen die deze symptomen bij zichzelf herkennen of die vermoeden dat ze endometriose hebben, moeten dat serieus nemen en niet wachten om hun zorgen te uiten.
Prof. Weyers: “In eerste plaats kunnen vrouwen terecht bij de huisarts of gynaecoloog, al zou de aanpak verder multidisciplinair moeten zijn. Veel vrouwen zijn bijvoorbeeld al in behandeling voor vruchtbaarheidsproblemen, ze gaan naar de kinesist voor bekkenpijn of hebben nood aan een psycholoog omwille van mentale problemen. Al die disciplines zouden samen een traject moeten uitstippelen op maat van de vrouw. Zo kunnen verschillende behandelingsopties besproken worden met de zorgverleners en een behandelplan gekozen worden dat het beste past bij haar individuele behoeften en voorkeuren, in functie van de levensfase waarin ze zich bevindt.”
Met de steun van
2024-045 BENL, date of revision 03/2024
1. Zondervan KT et al. N Engl J Med. 2020: 382(13):1244-1256
2. Ellis K et al. Front Glob Womens Health. 2022;3:902371.