Van korset tot SKIMS: is shapewear verlost van zijn verstikkende imago?
Corrigerend ondergoed is geëvolueerd van ouderwets tot hot, en dat grotendeels dankzij één vrouw. Heeft Kim Kardashian shapewear voorgoed van zijn verstikkende imago verlost of is er meer nodig om het moderne korset te omarmen?
Amsterdam, 1970. Leden van de feministische actiegroep Dolle Mina verbranden een dameskorset bij het standbeeld van politica Wilhelmina Drucker. Amsterdam, 54 jaar later. Dolle mina’s van een ander soort bestormen de Dam. Dit keer niet om een korset in vlammen te zien opgaan, maar om er een aan te schaffen. In februari opende de Bijenkorf immers een pop-up van SKIMS, het populaire shapewearmerk van Kim Kardashian. De tijdslots voor de openingsdag waren binnen de paar minuten volgeboekt door enthousiaste shoppers die het effect van de befaamde body’s en strings met eigen ogen wilden aanschouwen. De verwachting: een lijf als dat van Kim K. Die belofte katapulteerde haar bedrijf naar de dertiende plaats in The Lyst Index, de lijst met de meest trendy modemerken wereldwijd. Daarmee scoort SKIMS beter dan modehuizen als Dior en Louis Vuitton. Het geluid van de kassa doet echter nog een ander belletje rinkelen: shapewear, hadden we dat niet collectief afgezworen?
De Bridget Jones-onderbroek en het keurslijf
Van gevierd naar verguisd en weer terug, figuurcorrigerend ondergoed heeft de laatste decennia een opvallende slingerbeweging gemaakt. Voor de eerste hoogdagen reizen we terug in de tijd, naar de vroege jaren nul om precies te zijn. In lifestylemagazines overtuigen gedetailleerde voor- en nafoto’s ons van de doeltreffendheid van een compressieslip. Op tv roept Oprah Winfrey Spanx uit tot een van haar ‘favorite things’. Aan de overkant van de Atlantische Oceaan brengen make-overgoeroes en bodyshamers eersteklas Trinny en Susannah een eigen shapewearlijn uit. In de bioscoop horen we Bridget Jones luidop worstelen met een gigantisch dilemma: zou ze voor een potentiële date een pikante zwarte tanga dragen of een vleeskleurige omaonderbroek? In haar eigen woorden: ‘scary stomach-holding-in pants very popular with grannies the world over’.
Er wordt vrouwen aangeleerd dat ze zich door middel van consumptie kunnen verbeteren
De Bridget Jones-onderbroek werd een begrip en zorgde voor een boom in de verkoop, al kampte shapewear destijds met een imagoprobleem. Het was iets dat je onder je kleding droeg en waarmee je niet te koop liep. Op dat vlak had het veel gemeen met zijn historische voorganger: het korset. “Een korset dat voorbij de taille komt en ook de heupen bedekt, is pas ontstaan in de vroege negentiende eeuw. Daarvoor spreken we van een keurslijf”, zegt Wim Mertens, curator van het Antwerpse MoMu. “Dat keurslijf maakte vanaf de zestiende eeuw deel uit van de onderkleding en kon bestaan uit leer, linnen, katoen of zijde met walvisbaleinen en een busk (het geheel van dunne latjes, red.) uit ivoor of hout. Het zorgde voor een rechte houding en een vrij platte voorkant, in lijn met het heersende schoonheidsideaal. In de negentiende eeuw veranderde dat in het zandloperfiguur met volle boezem, smalle taille en volle heupen.” Enter: het korset.
Het onzichtbare korset
Over het keurslijf en korset bestaan heel wat misvattingen. De grootste is wellicht dat deze historische shapewear 500 jaar lang symbool stond voor vrouwenonderdrukking. “Vrouwen in de hogere sociale kringen liepen niet van ’s ochtends tot ’s avonds in strakke keurslijven rond. In informele setting bleven ze uit of werden ze minder dichtgesnoerd, wat voor meer bewegingsvrijheid zorgde. Ze boden zelfs enig comfort vanwege de ondersteuning van de rug. Vanaf de negentiende eeuw neemt het korset echter onmenselijke proporties aan en groeit de kritiek. De medische wereld waarschuwt voor het gevaar op vervorming en miskramen. Ja, ook tijdens de zwangerschap droegen vrouwen in die tijd speciale korsetten – we hebben er een in onze collectie. Dit is de meest rigide periode voor vrouwenmode, waarin de vrouw als trofee gezien wordt”, aldus Mertens.
Niet toevallig breekt in 1850 de eerste feministische golf aan. Naast gelijkheid in scholing, arbeid en stemrecht pleit de vrouwenbeweging voor de afschaffing van het korset, maar daarop is het meer dan een eeuw wachten. Pas in de jaren 1960 raakt het officieel démodé als onderkleding. Vrouwenlingerie neemt hedendaagse vormen aan, maar daarmee komt er geen einde aan de drang naar controle over het vrouwenlichaam. “Terwijl de druk vroeger van buitenaf kwam, hebben vrouwen die sociale verwachtingen sindsdien geïnternaliseerd”, vertelt modesocioloog en docent aan KU Leuven dr. Aurélie Van de Peer. “We hebben het korset als het ware ingeslikt.” Doctoraatsonderzoeker culturele sociologie Sanne Pieters is het daarmee eens: “Uiterlijke schoonheid wordt in toenemende mate gezien als iets waarvoor we zelf de verantwoordelijkheid dragen.”
De maakbare mens
Volgens Pieters uit het idee van maakbare schoonheid zich op verschillende vlakken: “Ik focus in mijn doctoraat op sport en cosmetische ingrepen, maar shapewear leunt hierbij aan. Je kunt je lichaam er letterlijk mee in de gewenste vorm kneden. Er wordt vrouwen aangeleerd dat ze zich door middel van consumptie kunnen verbeteren en zo participeren ze in dat maakbaarheidsideaal. Wie dat niet doet, wordt algauw gezien als onaantrekkelijk of onverzorgd. Uit onderzoek blijkt dat dat een rol kan spelen in sociale relaties en kan leiden tot lagere kansen op de arbeidsmarkt.” Met andere woorden: wie níet investeert in een sportabonnement, Botox of een sculpting bodysuit is niet goed bezig. “Dat geldt trouwens eveneens voor mannen. Ook van hen wordt er steeds meer verwacht op vlak van fitness en uiterlijk, maar shapewear voor mannen bestaat amper.”
Een vrouw die tegenwoordig een korset draagt, is een symbool van empowerment, seksuele vrijheid, controle
De herenlijn die SKIMS vorig jaar introduceerde met een campagne vol schaars geklede atleten, waaronder voetballer Neymar Jr., bestaat simpelweg uit ondergoed, basics en pyjama’s. De boxers zijn naadloos en high stretch, maar ze bieden geen liftend of gladmakend effect. Spanx, een van de pioniers in het genre, ontwierp in het verleden wel corrigerend mannenondergoed, maar die collectie is momenteel niet meer te koop in de webshop van het merk. Bij online retailers als Amazon en Bol vind je nog shapewear voor mannen, maar slechts een fractie van het aanbod voor vrouwen. Historisch gezien droegen beide seksen echter korsetten, zij het niet even consistent. Zo trokken edellieden aan het hof van koningin Elizabeth keurslijven aan onder hun wambuis om de taille te versmallen. Ook negentiende-eeuwse dandy’s waren fan van een ingesnoerd silhouet, zoals blijkt uit spotprenten uit die tijd.
Welke bodypositivity?
Net als het korset in voorgaande eeuwen krijgt ook shapewear kritiek te slikken uit feministische hoek. Die commentaar bereikt een kookpunt wanneer bodypositivity vanaf 2014 mainstream wordt. Toch heeft de opkomst van deze beweging niet tot de ondergang van corrigerend ondergoed geleid. Integendeel: de globale markt bleef al die tijd groeien – met een kleine dip tijdens de pandemie – en is ondertussen miljarden waard. De verklaring voor deze mysterieuze symbiose zit ‘m in de manier waarop moderne shapewearmerken zich profileren. Labels als SKIMS en Yitty, de lijn van zangeres Lizzo, dragen inclusiviteit hoog in het vaandel. Zo gaat SKIMS van maat XXS tot 4X en Yitty van 6X tot XS – de grootste maat komt hier op de eerste plaats. Beide collecties zijn beschikbaar in een breed scala aan huidskleuren in plaats van enkel het lichtroze of beige dat twintig jaar geleden voor nude doorging.
Shapewear wordt nu meergeaccepteerd als een hulpmiddel om je pluspunten te accentueren
“Hoewel we door de opkomst van de visuele beeldcultuur te maken krijgen met een strenger schoonheidsregime, is het ideaalbeeld niet nauwer geworden, maar net verbreed. We zien nu heel veel verschillende schoonheidsidealen naast elkaar wat betreft huidskleur, lichaamstype… Dat is op zich vooruitgang, maar het zorgt er ook voor dat steeds meer mensen zich tot een van die idealen verhouden. Merken spelen daarop in”, aldus Pieters. “Op vlak van inclusiviteit zijn ze een kind van hun tijd, maar ondertussen propageren ze nog steeds de disciplinering van het vrouwenlichaam”, zegt ook Van de Peer. “Ik denk daarom niet dat shapewear te rijmen valt met body-positivity of zelfs body neutrality. Al wordt het wellicht zo verkocht en gaan vrouwen zelf justificaties aan: ‘Ik voel mij er goed bij en kies ervoor om dit te dragen.’ Klopt, maar je blijft ingebed in een maatschappelijke structuur.”
TikTok liegt niet
De enige structuur waarvan shapewearfans wakker lijken te liggen, is die van een SKIMS-short. Ze zijn talrijk en laten graag van zich horen. “Sociale media hebben een groot aandeel in de populariteit. Video’s en posts van echte gebruikers op platformen zoals TikTok hebben SKIMS in de schijnwerpers gezet en bijgedragen aan de zogeheten hype. Vooral opvallend is de jongere doelgroep die hierop afkomt”, vertelt Willemijn Valk, manager damesmode en accessoires bij de Bijenkorf. De verkoop van het merk bij de warenhuisketen overtreft alle verwachtingen: “Tijdens de eerste weken stonden er rijen tot buiten onze winkels in Nederland en ook online was een groot deel van de artikelen heel snel uitverkocht.” Bestsellers zijn onder andere de ‘Soft Lounge’-maxi-jurken en ‘Seamless Sculpt’-body’s, die op TikTok gretig over elkaar gedrapeerd worden voor het strakste resultaat.
Over de spreidstand tussen zelfverbetering en zelfacceptatie zegt Valk: “Er was een periode waarin corrigerend ondergoed minder populair was en niet altijd als bodypositive werd beschouwd. Tegenwoordig lijkt deze perceptie te veranderen. Shapewear wordt nu meer geaccepteerd en gezien als een hulpmiddel om je zelfverzekerd te voelen en pluspunten te accentueren.” Onderdrukking heeft plaats gemaakt voor empowerment, althans als we de marketing mogen geloven. Dat geldt mogelijk nog meer voor Yitty, dat onlosmakelijk verbonden is met Lizzo’s imago als plussizevrouw. Ten tijde van de lancering vertelde de artiest aan The New York Times: “Meer dan strings, body’s of shapewear
verkoop ik een mentaliteit die zegt: ‘Ik kan doen wat ik wil met mijn lichaam, dragen wat ik wil en me daar goed bij voelen.’”
Ondersteboven
Yitty bestaat ondertussen twee jaar en SKIMS heeft in vijf jaar tijd een marktwaarde van vier miljard dollar bereikt. “Millions of women can’t be wrong“, leest een slogan voor Tampax uit de jaren veertig. Toegepast op shapewear moet daar toch ook iets van aan zijn. Volgens Mertens is immers niet alleen de maatschappelijke context van mode van belang, maar ook de intentie van maker en drager. Kijk maar naar Madonna’s iconische puntkorset van Jean Paul Gaultier: hét symbool van seksuele bevrijding anno 1990.
Terwijl de druk vroeger van buitenaf kwam, hebben vrouwen die sociale verwachtingen sindsdien geïnternaliseerd
“Bij het korset zien we een grote ommekeer wanneer het van onder- naar bovenkleding transformeert. Ontwerpers als Gaultier, maar ook A.F.Vandevorst, Olivier Theyskens en Rei Kawa-kubo gaven er begin jaren negentig een eigen betekenis aan door het te verbinden aan het fetisjelement of net te deseksualiseren. Op die manier maken ze van het korset iets subversiefs en zetten ze een sterk vrouwbeeld neer.” Dat doet ook Antwerps ontwerper Jasmien Van Loo. Ze ontwierp al korsetten op maat voor artiesten als Charlotte Adigéry en Pommelien Thijs: “Het korset staat bekend als supersexy, maar ik combineer het net graag met sportieve elementen en streetwear zoals een baggy cargobroek. Daardoor krijgt het een nieuwe lading. Het comfort is er ook enorm op vooruitgegaan. Dankzij stretchstoffen en baleinen uit kunststof kennen moderne korsetten een grotere bewegingsvrijheid – belangrijk wanneer je op het podium staat. Voor Pommelien maakte ik de baleinen trouwens uit oude kabelbinders omdat zij helemaal into upcycling is. Als ontwerper vind ik het een technisch interessant kledingstuk en als drager vind ik dat het veel vrijheid biedt, omdat je er niets onder hoeft te dragen. Een korset straalt kracht uit. Je maakt er sowieso een statement mee.”
Nieuwe vormen, nieuwe normen
Een halve eeuw na de verbranding van het korset trekken m/v/x het uit vrije wil opnieuw aan. Het ooit zo verstikkend bevonden kledingstuk maakt vandaag onderdeel uit van queer
ravecultuur en inspireert TikTok-trends als ‘cottagecore’ en ‘coquette’. Het duikt op bij modehuizen als Alexander McQueen, Maison Margiela en Vivienne Westwood. “Een vrouw die tegenwoordig een korset draagt, is een symbool van empowerment, van seksuele vrijheid, van controle. Zij is degene die de rijgveters in handen heeft, degene die haar eigen vrouwelijkheid construeert”, aldus de Britse modecriticus Alexander Fury. Kan shapewear ooit een gelijkaardige revolutie doormaken en losbreken uit het keurslijf? “Waarom niet?”, zegt Mertens. “Het korset bewijst dat kledingstukken van rol kunnen wisselen doorheen de geschiedenis.”
Zulke veranderingen ontstaan volgens de curator niet alleen top-down, maar ook bottom-up, vanuit het straatbeeld en sociale media. De bekendheid van een überinfluencer als Kardashian helpt daar natuurlijk bij. Naarmate shapewear zichtbaarder wordt in onze feeds, lingerielades en levens krijgt het mogelijk een nieuwe betekenis die minder met een geïnternaliseerde drang naar perfectie en meer met zelfexpressie te maken heeft. Voor Van de Peer is het daarbij belangrijk om het grotere plaatje niet uit het oog te verliezen: “Als je je bewust bent van de structuren die ervoor zorgen dat jij je lichaam mooier vindt mét shapewear, dan pas kun je een keuze maken die echt empowerend is.” Van gestroomlijnd tot uitgedeind en alles daartussen in, schoonheid is een rekbaar begrip. Laten we dat vooral zo houden.
Meer lezen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier