Naomi Campbell: “De modellenwereld is hard en competitief, model zijn vraagt veel discipline”
Van een Londense arbeidersbuurt naar de cover van zowat elke Vogue-editie tot nu ook een tentoonstelling in het Victoria & Albert Museum. De levende legende die Naomi Campbell heet.
‘Naomi is een pionier in het uitbreiden van ons begrip van wat een model kan zijn en betekenen’
“Op jonge leeftijd begreep ik al wat het betekende om zwart te zijn”, zegt Naomi Campbell. “Ik moest dubbel zo goed presteren als alle anderen.” Dat voornemen heeft ze ongetwijfeld ingelost, met nog een extra vermenigvuldigingsfactor erbovenop. ‘Icoon’ is een woord dat vaak wordt gebruikt om Naomi te beschrijven. ‘Pionier’. ‘Diva’. ‘Godin’. Van de legendarische ‘big six’ supermodellen uit de jaren negentig die enkel een voornaam nodig hadden – Cindy (Crawford), Linda (Evangelista), Christy (Turlington), Claudia (Schiffer), Kate (Moss) en Naomi – is zij de ‘übersuper’; degene met ouderwetse Hollywood-allure. Net zo geliefd voor haar sterktes als voor haar zwaktes. Net zo bewonderd om haar schoonheid en vechtlust als veelbesproken om haar korte lontje en arrogantie. Binnen ‘the big six’ vormde ze samen met Christy en Linda ‘the trinity’, de Heilige Drievuldigheid. Het trio dat plots overal was. “Omdat Linda en Christy me altijd verdedigden”, zegt Naomi. “Ze wisten dat het voor een zwart model moeilijker was, dus verplichtten ze ontwerpers om met mij te werken. Ze verkochten ons drie samen als een ‘pakket’. Ik heb veel geluk gehad met zulke goede vriendinnen.” De term supermodel neemt ze trouwens nooit in de mond. “Wie heeft die kwalificatie in godsnaam bedacht? Het woord wordt veel te vaak gebruikt, het betekent niets meer. Ik moet erom lachen. Wij hebben onszelf nooit zo genoemd. We deden gewoon ons werk, met inzet en overgave. De modellenwereld is hard en competitief, model zijn vraagt veel discipline. Je moet voor jezelf zorgen, vanbinnen en vanbuiten.”
‘Er zijn zaken waar ik niet trots op ben. Maar ik wil ook niet gegijzeld worden door mijn verleden’
Het is verbazend hoeveel de 54-jarige Campbell bereikt heeft. Ze was het eerste zwarte model op de cover van de Britse, Franse en Russische Vogue, en op Time Magazine. Ze is te zien in de videoclip ‘Freedom’ van George Michael. Haar hypnotiserende modellenloopje wordt vernoemd in ‘Get Me Bodied’ van Beyoncé. ‘Do the Naomi Campbell Walk, walk across the room like Naomi Campbell’. “Ooit draai ik dat nummer voor mijn dochter”, zegt Naomi. “Nu begrijpt ze er nog niks van.” Ze interviewde Poetin en lunchte met Macron. Ze werd door Nelson Mandela zijn ‘ere-kleindochter’ genoemd en was samen met Iman (mevrouw Bowie) en Bethann Hardison (ex-agent en model) oprichter van de Diversity Coalition, het platform dat diversiteit op de catwalk en in modeshoots wil promoten. Ze schreef een boek (niet echt, ze had een ghostwriter) en zong een plaat vol (niet echt goed). Ze had een vaste gastrol in tv-series Empire en American Horror Story. Meer dan een catwalk-en-couture-wonder is ze een cultureel icoon geworden. Reden voor curator Sonnet Stanfill om haar een tentoonstelling te geven in het Victoria & Albert Museum in Londen. De eerste keer dat een model een expo krijgt.
“Ze is toonaangevend in de mode, met zo’n veertig jaar carrière, wat op zich al een enorme verwezenlijking is. Maar ze heeft ook grenzen verlegd. Ze is een pionier in het uitbreiden van ons begrip van wat een model kan zijn en betekenen”, aldus Stanfill.
Papa Alaïa
Campbell groeide op in Streatham in Londen, een diverse en niet meteen glamoureuze wijk. Maar vergis je niet, Naomi was geen straatkind dat uit de armoede werd geplukt en in een zwaan veranderde. Vanaf haar vijfde zat ze op artistieke scholen waar dans en acteren haar hoofdvakken waren. Als achtjarige figureerde ze in een Culture Club-video (‘I’ll Tumble 4 Ya’) en in een filmpje met Bob Marley (‘Is This Love’). “Hij was de mooiste man die ik ooit gezien heb, prachtige botstructuur”, aldus Campbell. Met haar moeder Valerie als voorbeeld – zij was een professionele danseres en woonde in Italië en Zwitserland – was het duidelijk waar Naomi’s ambities lagen: op de scène, in de spotlights. Toch was Valerie niet onverdeeld gelukkig toen Naomi werd ‘ontdekt’ op haar vijftiende door Beth Boldt van Synchro Agency. Maar in de woorden van Naomi: ‘I wanted things my way’. Ze bezocht het modellenagentschap in haar eentje, er werden wat zwart-witfoto’s genomen in haar schooluniform en drie maanden later lag er een eerste opdracht van de Britse Elle, in New Orleans. “Tegen dan was ik zestien en had ik mijn examens gedaan, dus mijn moeder was makkelijker te overtuigen”, zegt Naomi. Meteen volgde Parijs, waar al haar bezittingen werden gestolen, maar zelfs dat bleek goed uit te draaien. “Ik was op een shoot met Amanda Cazalet die zich onmiddellijk over mij ontfermde. Ze was op weg naar een fitting bij Azzedine Alaïa en nam me mee. Ik was heel verlegen en onder de indruk, en vertelde hem dat ik zonder geld in Parijs was gestrand, waarop hij me uitnodigde om bij hem te overnachten. Hij belde zelfs mijn moeder om het allemaal uit te leggen. Vanaf toen ben ik in Parijs nooit meer op hotel gegaan. Ik logeerde bij Azzedine.” Hij noemde haar ‘ma fille’ en zij noemde hem ‘papa’. In zijn huis ontmoette ze Tina Turner, Jerry Hall, Grace Jones, Julian Schnabel... en hij leerde haar over kunst, antiek en design. “Blijkbaar breng ik het vaderlijke in mannen naar boven”, zegt ze. “Ik heb mijn vader nooit gekend, maar heb altijd mannen ontmoet die me in hun familie hebben opgenomen. Quincy Jones noemt me zijn zevende dochter.”
‘Ik was het eerste zwarte meisje op de voorpagina van de Britse Vogue. Die cover zei: je hebt de juiste keuze gemaakt, dit is waar je goed in bent’
Na die eerste shoot in New Orleans is het erg snel gegaan. Op haar zeventiende haalde ze haar eerste cover, het decembernummer van de Britse Vogue. “Ik was het eerste zwarte meisje dat de voorpagina haalde. Dat betekende veel voor me. Die cover zei: je hebt de juiste keuze gemaakt, dit is waar je goed in bent. Mijn familie was zo trots!” Het lijkt alsof ze moeiteloos van het ene hoogtepunt naar het andere gleed, al herinnert Campbell zich dat anders. “Voor sommige shows en campagnes werd ik niet geboekt omwille van mijn huidskleur. Ik liet het niet aan mijn hart komen. Voor ik model werd, had ik al vaker auditie gedaan en had ik al lang begrepen wat het betekent om zwart te zijn. Je moet iets extra’s hebben en boven de rest uitsteken.”
Mindere momenten
De expo in het V&A Museum begon met enige vertraging, tot algemene hilariteit van de modewereld. Naomi is namelijk een notoire laatkomer. Er circuleren cowboyverhalen van fotografen, visagisten en stylisten die ze acht uur lang heeft laten wachten. “Naomi was zelfs te laat op mijn huwelijk”, zegt goede vriendin Kate Moss. “Ik dacht: als ze nog wat langer wegblijft, loopt ze net achter me in de kerk.” Typisch is dat dit soort gedrag haar onmiddellijk wordt vergeven. “Omdat ik geen excuses verzin”, meent Naomi. “En als ik er eenmaal ben, presteer ik voor tweehonderd procent.”
‘Ze had het in haar hoofd dat er maar plaats was voor één zwart topmodel en dat zou zij zijn. Ze heeft me echt weggepest. Ze stelde ontwerpers en tijdschriften voor de keuze: het is zij of ik’
Er waren wel vaker wat ‘mindere’ momenten in haar carrière. Ze werd uit haar modellenagentschap geweerd omdat ze brutaal en onmogelijk zou zijn. Ze moest voor de rechter verschijnen omdat ze haar assistente had gemept met haar telefoon. Haar huishoudster kreeg een Blackberry naar het hoofd gesmeten. Ze werd voor vijf jaar verbannen van British Airways omdat ze twee agenten op Heathrow had aangevallen. Toen ze in New York veroordeeld werd tot gemeenschapsdienst hield ze daar voor het blad W een dagboek over bij, en Steven Meisel kwam haar elke dag fotograferen. Het hoogtepunt was ongetwijfeld haar verschijning in een zilveren Dolce & Gabbana-avondjurk, een straatruimer heeft er nog nooit zo goed uitgezien. Noem het dubieus divagedrag, de boodschap is duidelijk: je kunt me veroordelen, maar je krijgt me niet klein. Wat je ook doet, ik blijf een ster. Dezelfde houding nam ze aan toen ze voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag moest verschijnen, in de zaak tegen Charles Taylor, voormalig president van Liberië, warlord en oorlogsmisdadiger. Helemaal in de ban van haar, zou hij haar diamanten hebben laten bezorgen. In haar hotel, in het holst van de nacht. Bloeddiamanten. Naomi reageerde afstandelijk en hautain met opmerkingen als: “Ik krijg wel vaker cadeaus. Als er twee mannen voor de deur staan met een doosje, vind ik dat niets bijzonders. En trouwens, diamanten? Het waren kleine, vuile stenen.” Ze leek verontwaardigd dat ze aanwezig moest zijn. “It’s a terrible inconvenience.” Niet haar beste moment, maar vriend en vijand waren het erover eens dat ze er prachtig uitzag in haar witte twinset met opgestoken haar. Als een fifties filmster. “Een zwarte Lana Turner“, zei haar vriendin Bethann.
‘Naomi is een doorduwer. Ze weet wat ze wil. Ze is vastberaden en genereus’
Ze zet zich in voor meer diversiteit en is een mentor en moederfiguur voor veel zwarte modellen. “We moeten op onze hoede blijven. Niets is ooit echt verworven, racisme is nog niet verdwenen. Waarom verdienen anders gekleurde modellen nog steeds minder?”
Toch noemt Tyra Banks Naomi een ‘bully’: “Ze had het in haar hoofd dat er maar plaats was voor één zwart topmodel en dat zou zij zijn. Ze heeft me echt weggepest. Ze stelde ontwerpers en tijdschriften voor de keuze: het is zij of ik.”
“Dat is haar visie”, zegt Naomi. “Ik zal niet beweren dat ik perfect ben. Er zijn zaken waar ik niet trots op ben. I am a work in progress. Maar ik wil hoe dan ook niet gegijzeld worden door mijn verleden. Laat het werk dat ik nu doe, voor Afrika, voor zwarte ondernemers en anders gekleurde modellen, voor zichzelf spreken.”
“Er wordt vaak verteld dat Naomi verwend en lastig is”, zegt Donatella Versace. “Maar dat is ze niet. Ze is een doorduwer. Ze weet wat ze wil. Ze is vastberaden en genereus, daar heeft niemand het over.”
De beste tijden
Naomi’s gloriejaren waren ook de hoogdagen van de mode. Designers koesterden modellen met persoonlijkheid, lieten plaats voor hun charisma en stimuleerden individualisme. Het was een ideale voedingsbodem voor de ‘big six’. De supermodellen waren alomtegenwoordig en oppermachtig. Ze waren indrukwekkend om naar te kijken, met elk hun eigen stijl, en met volledige controle over hun lichaam, zelfverzekerd en energiek. Het leverde vuurwerk op de catwalk en tijdloze beelden in de tijdschriften. Terwijl een goede modellencarrière vroeger vijf, met veel geluk misschien tien jaar duurde, werken de supers vandaag nog steeds.
‘Marc Jacobs, Vivienne Westwood... Ik werkte voor hen omdat het unieke designers waren, vol creativiteit en wijsheid. Ik leerde veel van hen. Zij haalden het beste in mij naar boven’
“Alles was anders toen ik begon”, zegt Naomi. “Nu zijn de meisjes wandelende kapstokken. Het is niet de bedoeling dat ze persoonlijkheid uitstralen. Wij kenden de ontwerpers, stylisten en fotografen. We werkten samen. John Galliano belde ons op voor het defilé, en zei: ik denk aan een thema, ik zie het zus en zo, wat vind je? Het was een echte collaboratie. Steven (Meisel) of Mario (Testino) waren vrienden. We aten samen, we gingen met vakantie, we hung out. Als Gianni een award kreeg, belde hij ons op, we mochten meevieren. We werden bij alles betrokken. Tegenwoordig is er een kloof tussen ontwerper en model; de agent en het castingbureau hebben alles overgenomen. Ik heb de modewereld op de beste mogelijke manier leren kennen en er echte vrienden gemaakt. Yves St. Laurent, Gianni Versace, Marc Jacobs, Vivienne Westwood... Ik werkte voor hen omdat het unieke designers waren, vol creativiteit en wijsheid. Ik leerde veel van hen. Zij haalden het beste in mij naar boven. Ik weet niet of zo’n band tegenwoordig nog mogelijk is.”
Het renpaard
De omstandigheden, de tijdsgeest, het toeval... Succes maak je nooit alleen, maar Naomi is zo beeldschoon dat ze hoe dan ook wel aan de top zou zijn geraakt.
“Ze is mooi als een renpaard”, zei papa Alaïa. “Met de hand gemaakt door God”, beweerde Bono. “Een orkaan van stijl, energie en drama”, zei modepaus André Leon Talley. Zelf vindt Naomi haar lange benen en haar achterwerk haar sterkste punten, al is ze in haar geheel van een haast onwereldse schoonheid. Een en al jukbeenderen, lippen om jaloers op te zijn en doordringende ogen. Met een spectaculair lichaam, nog steeds. Het resultaat van een dagelijkse fitnessroutine en een zuiver en gezond leven. Afkicken van drugs en alcohol heeft haar kracht en evenwicht gegeven, zegt ze.
Is ze zich bewust van het effect dat ze veroorzaakt? “Schoonheid is een zegen en een vloek”, zegt ze. “Ik heb veel kansen gekregen, mijn uiterlijk heeft veel deuren geopend, daar ben ik blij om. Maar je wordt op een voetstuk geplaatst terwijl je dat helemaal niet wil. Ik wil toegankelijk blijven.”
‘Schoonheid is een zegen en een vloek’
Met haar vele verschijningen – het topmodel, de activiste, de diva, de rebel – heeft Naomi de mode overstegen. ‘Naomissance’ noemde The Guardian dit tijdperk waarin ze via YouTube en TikTok door een nieuwe generatie wordt ontdekt. “Ze is een teflon survivor“, zegt Osman Ahmed van i-D Magazine. “Haar misstappen glijden van haar af en wat iedereen bewondert, is de sterke vrouw die al jaren aan de top staat en iedereen in dat succes laat meedelen.” Naomi het model is Naomi de meme geworden.
Journalist Guy Trebay legt dan weer de link naar het verleden, naar flamboyante societyschoonheden als Georgiana Cavendish (hertogin, diplomate, politieke activiste, musicienne, liefhebster van gokken), Lady Diana Cooper (verslaafd aan morfine en mannen) of Louise Brooks. Schoonheden die het leven volgens hun eigen regels leidden. Hij zegt: “Naomi heeft lef. Het soort lef dat komt van de wetenschap dat je moleculen op de perfecte manier gearrangeerd zijn. Beauty operates according to its own rules.“
Meer mode
Tekst: Lene Kemps
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier