Wijnen langs de Douro: waarom een riviercruise in Portugal op je bucketlist moet

Waar beter wijn degusteren dan aan de bron? Volg de stroom van pure schoonheid tussen Porto en de landgoederen onderweg. Jij cruiset, de kapitein is bob.

Wijngaarden kun je als vakantiekompas gebruiken: ze liggen in zonnige gebieden, vaak op hellingen, omgeven door prachtpanorama’s. Ideale reisbestemmingen dus, ook voor wie geen alcohol drinkt. Al vinden wij dat zonde: proeven maar! Tegelijk is er dat krekeltje dat zegt: je gaat toch niet achter het stuur daarna? De ideale oplossing dient zich aan in de vorm van een riviercruise, langs Portugese wijngaarden. Elf dagen lang onze glazen laten vullen en stoppen op pittoreske plekken, zonder te rijden: beter wordt een vakantievooruitzicht niet.

All aboard

De Scenic Azure dobbert fotogeniek in de Douro, aan de kade Miragaia, met zicht op de portohuizen. Uit het ruime aanbod aan riviercruises vanuit Porto hebben we dit schip gekozen omdat letterlijk alles inbegrepen is: van alle dranken aan boord tot elke excursie, en omdat we nergens aan hoeven te denken: dat doet de crew voor ons. De bevallige Isis stelt zich al meteen voor: “Welkom aan boord, ik ben jullie butler. Kan ik al ergens bij helpen?” Zo voelt luxe dus aan.

Onze kajuit is ruim, met schuifraam en een balkon waarop je met z’n twee kunt zitten om van de voorbijglijdende omgeving te genieten. Bij het diner maken we nieuwe kennissen van over de hele wereld, en leren meteen bij over de Portugese wijnsoorten. De sommelier is een expert in wine pairing en weet alles over de verbluffend vele druivenrassen. “In geen enkele fles zit maar één druivensoort bij ons”, vertelt hij. “We mengen ze altijd, maar dat doet niets af aan de kwaliteit van Portugese wijn.” De droge, witte Planalto die hij aanraadt, past perfect bij de stoofschotel met vis.

Portwijn is overigens op zijn best als digestief, leren we. Fausto achter de bar geeft een tip ter afwisseling van de zoete porto: Beirão, een kruidenlikeur. Ondertussen varen de rabelo-boten langs ons schip. “Vroeger werd de wijn aangevoerd op deze zeilscheepjes. Een hele onderneming, want eeuwenlang was de rivier wild en gevaarlijk.”
Inmiddels hebben indrukwekkende sluizen voor kalme wateren gezorgd. “Porto wordt in de stad verhandeld, maar in het binnenland langs de rivierhellingen geproduceerd. We varen stroomopwaarts richting Spanje, het zal steeds warmer worden onderweg”, kondigt cruise director Filipe aan. Hij blijkt een bodemloos vat vol kennis, net als zijn collega’s, toergidsen Ines en Beatriz.

Groene wijn

Op onze eerste halte gaan manlief en ik uit elkaar, voor de duur van de excursie toch. Hij doet een trekking over een hangbrug boven de Paiva-vallei, ik ga mee naar een romantisch wijnhuis, de Quinta da Aveleda, waar al eeuwen vinho verde rijpt en kaas wordt gemaakt. Ik verbaas me over de prachtige tuin, een heel arboretum. Tussen reusachtige varens, exotische bloemen en bomen van over de hele wereld prijken idyllische torentjes en vijvers. De glooiende wijngaard maakt ook indruk, met zijn hoge ranken. “Ons wijnhuis staat bekend om de typische vinho verde“, vertelt Diana tijdens de proeverij. “De wijnranken groeien hoog, langs palen of populierstammen, in deze relatief regenachtige streek met granietbodem. De naam ‘vinho verde’ heeft dan ook meer met het groene landschap te maken. Je moet hem jong drinken, ideaal bij kaas, salades en zeevruchten.” Inderdaad, deze witte wijn smaakt friszuur, met toetsen van groene appel en peer. Heerlijk bij hun huisgemaakte kazen.

Op de terugweg zien we hoe de hoge druivenranken, zo groot als een boompje, een groendak vormen boven de moestuinen. “De druiven oogsten de gezinnen voor eigen gebruik, het overschot verkopen ze aan de coöperatieve. Iedereen kweekt ook groene kool hier, voor de caldo verde met stukjes worst”, vertelt Filipe.

Die stevige, groene soep proeven we meteen tijdens de lunch aan boord. Altijd staan er Portugese opties op de menukaart in Crystal Dining, en restaurant Portobellos serveert gepimpte specialiteiten. Het is bijzonder leuk om tijdens de maaltijd ervaringen uit te wisselen. Omdat er elke dag keuze is aan excursies, heeft iedereen wat anders te vertellen. En sommigen relaxen gewoon of maken een wandeling met animatiemanager Filipa. Die vrolijke spring-in-’t-veld heeft zoveel energie en vreugde in zich dat ik haar ervan verdenk een dubbelgangster te hebben, zodat ze zich om beurten stiekem kunnen opladen. Van ’s ochtends tot ’s avonds zorgt zij voor sfeer aan boord. Verveling is geen optie.

Roséwijn en roze porto

Op naar Mateus Rosé op onze derde cruisedag. De quinta die haar naam verleent aan de ronde flessen roséwijn prijkt al decennia op het etiket en is in het echt even betoverend. Met zelfs een mini-Versailles-tuin, vol getrimde buxussen. De rondleiding door de rijkelijke vertrekken vol mahoniehouten meubels en gesculpteerde plafonds van de begoede familie eindigt met een proeverij. De wijn is niet de allerbeste, maar de familie was wel de eerste die zo slim was te exporteren, en zo beroemd én steenrijk werd.

Die avond varen we verder naar Peso da Régua en bezoeken daar allen samen het Museu do Douro. Heel verhelderend, want we zien er op de kaart welke regio zich portowijn-streek mag noemen langs de Douro. Dat zijn alleen de gebieden met leisteenbodem en een warm klimaat. De druivenstokken staan lager tegen de grond dan die van de vinho verde. Met een verstuifinstallatie raden we de bekendste portoaroma’s: perzik, honing, noten. Oude zwartkanten jurken herinneren aan weduwe Ferreira, die de portboeren beschermde en een leefloon gaf in de tijd dat de fylloxera, ofte druifluis, de wijnstokken doodde. “Zonder Ferreira zou er geen porto meer zijn”, zegt de gids. Foto’s tonen ook hoe de pluk gebeurde, met zware houten manden, en gehuld in een drielagige strooien mantel tegen de regen en de kou. “Op de steile hellingen plukken we vandaag nog steeds met de hand. Na de oogst pletten veel families de druiven nu nog het liefst met de voeten, want zo gaan de pitten niet stuk en vermijd je een bittere smaak in de wijn.”

Vanop het dakterras kijken we uit over de Douro en de heuvels, waarboven het zwarte Zorro-profiel van Sandeman-porto prijkt. Hij waakt over zijn portwijngaarden en de rivier, die schittert in de avondzon.

Alle hens aan dek

Telkens wanneer we aan een sluis toekomen, is het alle hens aan dek om het schip erin te manoeuvreren. De imposante poorten sluiten zich. Terwijl de sluis volstroomt en de Scenic Azure stijgt, vertelt Ines hoe Spanje, waar de Douro ontspringt, bepaalt hoeveel water ze doorlaten. Het waterpeil hangt dus af van de behoeftes van de Spanjaarden, maar het gebeurt zelden dat er te weinig water is. “Soms wel te veel”, vertelt kapitein Olivier wanneer ik een kijkje neem in zijn stuurcabine. “Als het water heel hoog staat, kunnen we niet meer onder de bruggen. Vaak moet het zonnedek ontruimd worden en de radar naar beneden, om onder de bruggen te geraken.”

Het landschap wordt steeds ongerepter, nu we de Douro Superior hebben bereikt. Grote vogels cirkelen boven de heuvels. De rivier wordt smaller en kronkelig, het is afwachten wat er achter de volgende bocht ligt. Ruwe okeren rotsen, of een goudgeel strandje waar locals verkoeling zoeken.

Naar de Spaanse grens en terug

Na vijf dagen naderen we Spanje en leggen aan in Barca d’Alva. Het is er zinderend heet, vanaf hier klinkt de naam van de rivier in het Spaans: Duero. Dit grensgebied maakt deel uit van het ‘Rewilding Europe’ natuurbeschermingsproject. Onze wegen scheiden weer: manlief gaat mee op de lange busrit naar Salamanca, ik ga voor de korte trip naar het grensdorpje Freixo de Espada à Cinta, ​​de enige plek in Portugal waar nog zijde wordt gesponnen van de cocons van rupsen. De amandeltaart naar grootmoeders recept die de eigenares van de eenvoudige Quinta Do Salgueiro gebakken heeft, smaakt fantastisch bij de heerlijke porto van het huis. Dona Margarida’s vreugde werkt aanstekelijk, en wanneer ze samen met haar hulp een traditioneel lied aanheft, duurt het niet lang of iedereen zingt mee. Een magisch moment, gastvrijheid op z’n best.

De volgende ochtend wendt ons schip zijn steven en varen we niet meer stroomopwaarts langs de groene boeien – die grappig genoeg sterk lijken op drijvende wijnflessen in het water. Stroomafwaarts volgen we nu de rode boeien, dobberende miniatuurvuurtorentjes. De vallei van de Côa, een zijrivier van de Douro, is al duizenden jaren een veilige plek voor de mens. Er zijn prehistorische rotstekeningen gevonden, in de openlucht dan nog wel, niet in grotten. “Dat unieke erfgoed is gered door studenten, die zich verzetten tegen de geplande stuwdam”, vertelt de gids ons in de bus ernaartoe. In het museum is het ontroerend om te zien hoe hevig het verzet was, en hoe na de verkiezing van António Guterres, nu VN-baas, de prehistorische vallei gered werd. Vandaag is ze Unesco-werelderfgoed.

Bij het aanmeren in Pinhāo doen we energiek een ochtendwandeling met Filipa in dit sfeervolle stadje vol terrasjes. En bezoeken de mooie Quinta da Roêda. We zien hoe de wijnranken met grote bladeren hun druiven beschermen tegen de felle uv-straling. Reuzegrote witgekalkte inoxvaten dienen voor de witte porto. De rode port rijpt op houten vaten; de tawny langer dan de ruby, wat voor meer aroma zorgt. Wij genieten van ons glaasje op het overgroeide balkon, met druiventrossen als lampionnen boven onze hoofden. En wat een uitzicht! De symmetrische, gebogen lijnen van de wijnranken op de heuvels zijn een lust voor het oog, geometrische motieven in het lieflijke landschap.
Ook de twee vaardagen zonder haltes zijn plezierig. Een boek lezen op het dek, afkoelen in het zwembad, meedoen aan een kwis, luisteren naar een lezing, ons opkleden voor het diner, de kaart vol Portugese wijnen bestuderen… Het bevalt ons prima. De banden tussen de passagiers aan boord worden sterker en behalve verhalen wisselen we ook mailadressen uit. Een barbecue aan boord maakt de sfeer nog losser, en op de dansavond onder de sterrenhemel gaan alle remmen los.

Verslaafd!

Terug in het bruisende Porto aangekomen, is de keuze overweldigend. Zoveel mooie terrassen en wijnbars, gezellige wijken en tientallen porthuizen. We drinken originele cocktails met porto, zweven in de gondelbaan over de daken van de portmagazijnen en bezoeken samen met onze scheepsmaten wijnhuis Cockburn’s. We zien er de tonneliers die wijntonnen maken en repareren. “Al eeuwen hoor je in deze magazijnen het getik van de hamers”, zegt de gids. Hun parade-paardje is de vintage porto, die na het vat nog verder rijpt op de fles. Maar mijn favoriet tijdens de proeverij is de twintig jaar oude tawny, minder zoet en met een vleugje citrus, heerlijk bij het chocolaatje met yuzu. “Het grote verschil met wijn is dat we bij porto de gisting vervroegd stoppen door brandy toe te voegen”, vertelt de gids. “De suikers blijven in het fruit, wat porto veel zoeter maakt dan gewone wijn.”

We zijn inmiddels porto-experts, en verslaafd. Aan de Dourowijnen, aan het landschap en aan de warmte van deze mensen. De laatste avond is een lastig moment, na het klassieke concert in de met goud beladen São Francisco-kerk. Ook Filipe, die we omhelzen, heeft een brok in de keel. “Elke keer weer is het afscheid moeilijk. Onderweg worden we één grote familie, gasten en crew.”

Weer thuis doen de kurken souvenirs hun werk. De flessenjasjes koelen onze wijn en herinneren ons aan de deugddoende hartelijkheid van de bemanning en aan de levenswijsheid die je opdoet langs de Douro.

Meer lezen

Reizen

Reizen

Woestijn en golven: dit zijn de 9 mooiste plekken om te surfen in Marokko

Reizen

Reizen

Tussen de velden: 10 x Belgische boshutten en cabins in de natuur

Reizen

Reizen

Van art penthouse tot designloft: 10 x unieke logeeradressen voor cultuurreizigers