Pakketbootstijl: 9 x geniale gevels op architectuurwandeling door Brussel
De style paquebot was trendy in de jaren 20 en 30. En toegegeven: we zouden het – een eeuw later – niet erg vinden om in een Brusselse villa met bootallures te wonen. Iedereen aan boord? De cruise naar Elsene en Ukkel vertrekt.
1. Flageygebouw
Het Flageygebouw is de grootste pakketboot van Brussel. Wat een elegantie straalt het voormalige omroepgebouw uit 1935-1938 uit, zeker in vergelijking met de anonieme VRT-gebouwen van nu. Aan de buitenkant is het pand als een elegante oceaanstomer in gele baksteen. En ook binnenin struikel je over de afgeronde bootdetails. Het totaalkunstwerk van architect Joseph Diongre had een van de beste opnamestudio’s ter wereld, maar sloot in 1955 al de deuren, door de opkomst van tv.
Beeld: Johan Jacobs.Â
Ongelooflijk, maar pas in 1997 groeide het idee om het gebouw een nieuwe functie te geven. En in 2002 heropende het, compleet gerestaureerd, de deuren als cultureel centrum en concertlocatie. Tip: Café Belga op de benedenverdieping is een hotspot voor artistiek Brussel.
Eugène Flageyplein 18, Elsene
2. La Cascade
‘De badkamer van Elsene’ heet dit flatgebouw in de volksmond. Het heeft die roepnaam aan haar crèmekleurige geveltegels te danken. Het appartementsgebouw van René Ajoux – de architect van de Mirano – dateert uit 1939. Maar het ziet er veel frisser uit dan al die sombere art-decogebouwen uit dezelfde periode. Ajoux had iets met rondingen: in de Hyacintenlaan in Schaarbeek staat een huis van hem dat compleet uit cirkels, cilinders en bogen is opgebouwd.
En ook hier leefde hij zich helemaal uit met curvy bootdetails. De patrijspoorten op de benedenverdieping, de bolle portiek, de ronde balkons, de balustrades op het dakterras: met een beetje verbeelding vaar je zo de Vijvers van Elsene op.
Generaal De Gaullelaan 36, Elsene
3. Residentie Belle-Vue
Residentie Belle-Vue heeft haar naam niet gestolen: het zicht op de Vijvers van Elsene is echt fenomenaal van daaruit. Architect Stanislas Jasinski leerde de kost bij Henry Van de Velde en schreef Brusselse architectuurgeschiedenis als appartementenbouwer pur sang. Helemaal in lijn met de toenmalige trendy bootstijl tekende hij in 1933 deze bellevue met patrijspoorten en ronde erkers. Aan de overkant van de straat, op nummer 51, staat nog zo’n appartementsblok in style paquebot van Jasinski (en vooral Jean-Florian Collin).
En ook dat heeft een toepasselijke naam: Le Tonneau. Het ontwerp uit 1939-1940 ziet eruit als een extra large ton. Al kun je er – iets poëtischer – ook de voorsteven van een luxecruiseschip in zien.
Generaal De Gaullelaan 50, Elsene
4. Woning Tenaerts
Louis Tenaerts is geen ronkende naam in de architectuurgeschiedenis, maar Ukkel zou er toch compleet anders uitzien zonder zijn realisaties. In en rond de Coghenlaan staat er een hele reeks rijhuizen van hem. En bijna allemaal hebben ze jaloersmakend mooie gevels. Nummer 28 is een beauty van een pakketboot, compleet met cilindervormige erker en afgeronde balustrade.
Coghenlaan 28, Ukkel
5. Woning Minneci
Voor Tenaerts’ echte showstopper moet je even een zijstraat van de Coghenlaan inslaan. Het rijhuis in de Tweede Koninginstraat 5 is een hit onder architectuurliefhebbers op Instagram. Voor la petite histoire: Tenaerts zou het in 1933 voor zijn minnares Adèle hebben gebouwd. De zwart-witte gevel is een sculptuur op zich, met allerlei speelse uitspringende ronde vormen.
Het grafische glasraam is helemaal gerestaureerd comme il faut. Het pand heeft namelijk een droomeigenaar: Massimo Minneci, de voorzitter van de Brussels Art Deco Society. Tijdens BANAD, het Brusselse festival voor Art Nouveau en Art Deco, stelt hij het vaak open voor bezoeken. Maar eerlijk: de gevel is mooier dan het interieur.
Tweede Koninginstraat 5, Ukkel
6. Coghensquare
Als je de Coghenlaan afloopt, passeer je aan een cute zijstraatje, waar zelfs Brusselaars meestal straal voorbij stappen: Square Coghen. Sla je er in, dan kom je terecht in een uniek stukje Brusselse architectuurgeschiedenis. Rond een ellipsvormige straat ligt een interessante verkaveling uit 1929. Het zijn zeker niet allemaal modernistische parels of rijhuizen in pakketbootstijl, want sommige interbellumwoningen zijn lelijk toegetakeld. Maar met zijn (hoofdzakelijk) witte rijwoningen en schattige voortuintjes is dit een soort architectuurparadijsje, midden in de stad.
Op nummer 75 tot 87 staat een cluster van architect Louis Herman De Koninck uit 1935. De huizen zelf hebben een nogal rigide vorm, maar de buisvormige relingen van de terrassen – verwijzingen naar scheepsarchitectuur – verzachten de geometrie.
7. Woning Delville
Op het eerste gezicht lijkt het alsof dit prachtige rijhuis in Ukkel een pet op heeft. Het balkon, de luifel, de pergola, de raampartij, de reling: alles wijst erop dat architect Raphaël Delville goed naar bootarchitectuur uit het interbellum heeft gekeken.
Als zoon van de symbolistische schilder Jean Delville had hij artistiek bloed. ‘Het huis van de terrassen’ werd deze woning in de Schepenijlaan indertijd genoemd. Eerlijk? We zouden niet ‘neen’ zeggen tegen een aperitief aan de balustrade van dat dakterras.
Schepenijlaan 16, Ukkel
8. Maison Berteaux
Zijn naam ronkt niet zoals Le Corbusier of Mies van der Rohe, maar Louis Herman De Koninck hoort toch bij de belangrijkste modernisten van Europa. Hij experimenteerde tussen de twee wereldoorlogen al volop met beton en prefab materialen. Maar ook als productdesigner was hij visionair: in 1930 ontwierp hij het eerste modulaire keukenconcept ooit, Cubex. Mede dankzij Xavier De Breucker, de bewoner van dit formidabele Maison Berteaux van De Koninck, produceert Cubex nog steeds dat keukenmodel.
Gebouwd in 1936 is Maison Berteaux ongetwijfeld de bekendste pakketbootvilla van Ukkel. De opdrachtgever was Raoul Berteaux, een vrijmetselaar en Solvay-ingenieur. Dat je niet binnen kunt, hoeft je niet te frustreren: de geometrische gevel met oceaanstomerdetails is sowieso het indrukwekkendst.
Offpiste icoon Villa Dirickx
Oké, dit huis in Sint-Genesius-Rode ligt niet op wandelafstand van de andere uit deze pakketbootroute, maar het is een ommetje waard. Villa Dirickx is gewoonweg de Villa Cavrois van België. Architect Marcel Leborgne bouwde het modernistische meesterwerk in 1933 voor de steenrijke zakenman Henri Dirickx, toen directeur van staalfabriek  Forges de Clabecq. Met 1.000 m2 bewoonbare oppervlakte en een dakterras van 400 m2 is dit werkelijk een luxepaleis.
Beeld: Beta plus / realisatie Alexander Cabron.Â
Enkele jaren geleden stond de villa nog te koop voor 7,5 miljoen. Inmiddels zou een Fransman het pand gekocht hebben. Vanaf de straat zie je er niet zo gek veel van, maar Leborgne was duidelijk een adept van Le Corbusier én de pakketbootstijl. De bandramen, het dakterras, de vrijstaande gevel zijn Corbusiaanse ideeën, de spectaculaire buitentrap en opbouw in ‘dekken’ is helemaal style pacquebot.
Maria Joannalaan 28, Sint-Genesius-Rode
Tekst en foto’s: Thijs Demeulemeester. Openingsbeeld: Beta plus / realisatie Alexander Cabron.Â
Meer lezen over wandelingen en architectuur:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier