Sylvia Van Driessche: “Als we vrouwen altijd leren om ‘lief’ en ‘braaf’ ze zijn, hoe krijgen we dan een generatie die haar mond opentrekt”

Hanne Vlogaert

29 jun 2021

Met een bloeiende carrière in de journalistiek en een zestal jeugdboeken op haar palmares, bracht ex-Joepie-hoofdredactrice Sylvia Van Driessche recent haar allereerste roman voor volwassenen uit. In Een hele lieve fuck you bundelen zes vrouwen uit de film- en cultuurwereld de krachten om een einde te maken aan een imperium van seksuele intimidatie. Dat verhaal doet een belletje rinkelen, zegt u? Bij ons ook.

Als een trein die voortdendert naar een explosieve ontknoping, zo leest de allereerste roman voor een volwassen publiek van Sylvia Van Driessche. Onderweg krijg je als lezer niet alleen een beklijvende kijk achter de schermen van een prikkelend film- en medialandschap, ook de duisterdere kanten erachter worden niet geschuwd. Door de ogen van een gepassioneerde journaliste – Alexia van Zij Magazine – zien we een hele reeks #MeToo-incidenten de revue passeren. De pleger van al die seksueel grensoverschrijdende wandaden is Marcus, een narcistische en op macht beluste mediabaas die dankzij zijn charmes helemaal bovenaan de carrièreladder is komen te staan. Het verhaal van Van Driessche is fictie, maar is geïnspireerd op de tijdgeest, zo zegt ze. “De verhalen van de vrouwen in mijn roman hoefde ik niet te verzinnen.”

De overeenkomsten tussen jezelf en het hoofdpersonage zijn niet te ontkennen. Hoeveel ‘autobiografie’ zit er in de fictie?

Sylvia: “Wel vrij veel natuurlijk. (lacht) Als schrijver sprokkel je vaak verhalen uit het leven om je heen. Je schrijft het makkelijkst over dingen die dicht bij jouw leefwereld aanleunen of over zaken die je zelf hebt meegemaakt. Klakkeloos overnemen doe je al die gebeurtenissen natuurlijk niet: je laat ze door elkaar heen lopen en breit er soms al eens een ander einde aan of laat er al te flagrante passages uit weg. Zo giet je als het ware een fictief sausje over de werkelijkheid. Maar de essentie blijft in dit boek wel overeind.

Dat mijn hoofdpersonage vrij dicht bij mezelf aanleunt klopt ook. Helemaal samenvallen doen we echter niet. Ik zou eerder zeggen dat Alexa één mogelijke versie van mezelf is: de journaliste zoals ik ze had kunnen zijn, maar niet noodzakelijk ben. Ook in de rest van het verhaal zitten veel ‘autobiografische elementen’. Daarmee bedoel ik dat veel van de #MeToo-incidenten geïnspireerd zijn op verhalen die ik door de jaren heen heb gehoord of gelezen. Verhalen van vriendinnen, collega’s en mensen uit mijn kennissenkring. En ja, daar horen ook verhalen uit de zaak Bart De Pauw bij, maar evenzeer incidenten die ik tegenkwam tijdens mijn research naar de zaak Harvey Weinstein.

Mannen met slechte bedoelingen pikken er meestal vrouwen uit in een ondergeschikte positie

Zelf kreeg ik gelukkig niet veel met seksuele intimidatie te maken: één keer toen ik nog stagiaire was. Ook typisch natuurlijk: mannen met slechte bedoelingen pikken er meestal vrouwen uit in een ondergeschikte positie. Ook leeftijd kan een rol spelen: als jong meisje is ‘nee’ zeggen tegen iemand die boven je staat vaak nog moeilijker dan als vrouw die al wat levenservaring heeft.”

Marcus, de man die van seksuele wandaden plegen zowat zijn carrière gemaakt lijkt te hebben, is het niet louter om dat seksueel grensoverschrijdend gedrag zelf te doen. Ergens in je boek zegt een van de personages dat het hem ook gaat om het hele spel van leugens vooraf en de bruuske kleinering achteraf. Alsof hij er genoegen in schept zijn slachtoffers in penibele situaties terecht te brengen.

Sylvia: “Dat klopt ook. Een hele lieve fuck you gaat niet alleen over seksuele intimidatie en grensoverschrijdend gedrag. Het gaat ook over narcisme. Veel plegers van aanhoudende seksuele en grensoverschrijdende misdrijven zijn narcisten, ze houden ervan om te spelen met hun ‘prooi’. Ze weten die prooien vaak ook goed uit te kiezen: vaak zijn het heel gevoelige mensen die positief en met veel vertrouwen in andere mensen in het leven staan. Narcisten zijn naast manipulatief en egocentrisch, vaak ook heel charmant en innemend. Daarom ook dat ze het vaak zo ver schoppen in het leven: ze zijn heel goed in het opzetten van een masker, zijn vaak heel vlot en sociaal en kunnen mensen heel goed om hun vinger winden. Daardoor is het voor slachtoffers van narcisten zo moeilijk om het tegen hun pleger op te nemen: ze hebben de perceptie niet mee. Bovendien zijn narcisten ook nog eens heel goed in het beïnvloeden van die perceptie.”

Dat doet denken aan de zogenaamde “mea culpa”-video die Bart De Pauw na het uitlekken van de hele zaak de wereld in stuurde.

Sylvia: “Mijn boek opent met een quote van Woody Allen, die volgens de documentaire ‘Allen v. Farrow’ tegen Mia Farrow zei: “Het maakt niet uit wat waar is, het gaat erom wat er wordt geloofd.” Akelig vind ik dat, dat de waarheid er niet zou toe doen, maar wel wat mensen geloven.”

De vrouwen in je roman hebben alleszins niet veel zin om het op te nemen tegen Marcus, wat hij hen ook heeft aangedaan.

Sylvia: “Er zijn redenen genoeg om het liever niet rechtstreeks op te nemen tegen een narcist zoals Marcus in mijn boek: ze zijn zo vol van zichzelf dat ze meestal niet geloven dat ze iets verkeerd gedaan hebben. De vrouwen die slachtoffer werden van hun gedrag ‘overdrijven’ of ‘hebben het zelf uitgelokt’. Narcisten zijn vaak zo goed in het volhouden van hun eigen waarheid dat slachtoffers die daar niet tegenop gewassen zijn, aan zichzelf beginnen twijfelen. Een echte narcist kan je zelfs na het plegen van de ergste wandaden er nog van overtuigen dat jij het bent die je aanstelt of je als een gek gedraagt.”

Narcisten zijn vaak zo vol van zichzelf dat ze niet geloven dat ze iets verkeerd doen. Zelfs na de ergste wandaden kunnen ze je er als slachtoffer van overtuigen dat jij het bent die je aanstelt of je als een gek gedraagt

Dat de perceptie zelfs na ettelijke jaren strijd van de #MeToo-beweging nog altijd moeilijk aan de kant van de slachtoffers te krijgen is, viel ook in de zaak De Pauw weer op. Ik denk in het bijzonder aan de aantijgingen die actrice Lize Feryn over zich heen kreeg toen bekend raakte dat zij tot de groep van negen vrouwen behoorde die De Pauw aanklaagden voor seksuele intimidatie. Hoe lossen we dat op?

Sylvia: “Het beste dat slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag kunnen doen is, zich verenigen: de krachten bundelen om op die manier het seksueel misbruik te ontmaskeren. Daar is wel moed voor nodig: de man in kwestie bevindt zich vaak in een machtspositie tegenover deze vrouwen. Hij kan hun carrière maken of kraken en hen persoonlijk veel schade toebrengen. Voor de negen vrouwen die besloten hebben een gerechtelijke procedure op te starten tegen De Pauw heb ik dan ook veel respect. Ik hoop dat er naar hen geluisterd wordt en dat hun verhaal geloofd wordt.

Ook op andere vlakken kunnen vrouwen veel betekenen voor elkaar. Seksisme uit zich niet altijd in grote schandalen, maar komt in het dagelijks leven vaak ook in veel kleinere gedragingen tot uiting. Op de werkvloer weegt de mening van een man vaak nog veel harder door dan die van een vrouw. Ik maakte het in vergaderingen zelf genoeg mee: je pitcht een idee dat bijna rechtstreeks naar de vuilbak wordt doorverwezen. Tot een mannelijke collega een paar minuten later met knal hetzelfde idee op de proppen komt waarna het plots geniaal blijkt. Ook op dat vlak ligt een sterke rol weggelegd voor solidariteit tussen vrouwen onderling: het is de hoogste tijd dat vrouwen die dynamiek doorzien, en hem ontmantelen. Dat kan door elkaar te steunen in ideeën en elkaar te bevestigen in plaats van onderuit te halen.

Doordat het woord van mannen in onze maatschappij nog altijd hoger gewaardeerd wordt, worden vrouwen als vanzelf in een elkaar beconcurrerende positie geduwd

Doordat mannen nog steeds de bovenhand hebben wat postjes betreft, blijft dit soort van solidariteit nog te vaak uit. Vrouwen worden bijna als vanzelf in een elkaar beconcurrerende positie geduwd. Elkaar onderuit halen om je eigen idee erdoor te krijgen wordt soms bijna een must. Je als vrouw voldoende bewust zijn van dat onevenwicht en de handen in elkaar slaan om het uit balans te stoten, dat is de oplossing.”

Welke rol is er weggelegd voor mannen in het hele #MeToo-verhaal?

Sylvia: “Omdat het woord van een man in onze maatschappij jammer genoeg nog altijd meer waard is dan dat van een vrouw, zijn mannen héél belangrijk in de #MeToo-strijd. Helaas zijn er nog altijd te weinig mannen die hun stem ook in die strijd durven werpen. Een enkeling heb ik het al zien doen, maar de meesten weten gewoon niet hoe of merken het probleem zelfs niet op. Logisch ook natuurlijk: net zoals dat werkt bij racisme of discriminatie tegenover andere minderheidsgroepen, valt het vooral op als je zelf lid bent van die minderheidsgroep. Voor mannen is het dus nog moeilijker om te zien wanneer een vrouw niet dezelfde kansen krijgt als hen, of als er sprake is van ongepast gedrag. Een groter bewustzijn bij mannen, durven luisteren naar de verhalen van je lief, vriendin of andere vrouwen om je heen, lijkt me hier essentieel.”

Wat moet er volgens jou nog gebeuren om het onevenwicht tussen mannen en vrouwen in de toekomst voorgoed de wereld uit te helpen?

Sylvia: “Veel begint bij de opvoeding van onze kinderen: slagen we erin die met een gelijker beeld groot te brengen, dan zal de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in de volgende generatie alweer net dat tikje verder weggewerkt zijn. Leg bij je kinderen sowieso niet te veel de nadruk op talent, maar heb aandacht voor de unieke individuen die ze zijn. Verwacht van jongens ook niet per se andere of meer dingen dan van meisjes. Van jongens willen we vaak dat ze stoer en ambitieus zijn, maar meisjes wordt al van kleins af aan geleerd om ‘lief’ en ‘braaf’ te zijn. Geen wonder dat je op die manier vrouwen creëert die zich ondergeschikt voelen en stellen aan mannen.

Volwassen vrouwen mogen ook leren wat meer hun mond open te trekken: wees niet te lief en niet te braaf en ga voor wat je wil. Wat de loonkloof betreft bijvoorbeeld: het is toch ronduit lachwekkend dat een man die een bepaalde functie uitoefent daarvoor meer betaald krijgt dan een vrouw die knal dezelfde functie uitoefent. Vrouwen mogen op dat vlak best op tafel leren kloppen, en opeisen waar ze recht op hebben.”

Een hele lieve fuck you van Sylvia Van Driessche is te koop bij Horizon Uitgeverij (€22,99). Meer weten over de journaliste en auteur? Volg haar via @sylviavandriessche.