#MeToo en ‘interactieve’ moord: waarom je vanavond naar ‘Assisen’ op Play 4 wil kijken

Hanne Vlogaert

08 feb 2023

Vanavond start op Play 4 Assisen, een nieuwe Vlaamse fictieserie waarin de kijker samen met procureur en jury op zoek gaat naar de schuld of onschuld van een primaballerina die verdacht wordt van de moord op haar choreograaf en minnaar. “De hermetische danswereld met al z’n intriges en hiërarchische machtsstructuren bleek een voortreffelijk decor voor een psychologisch getint drama met maatschappelijke relevantie”, zegt Ans Vroom, Feeling-journaliste en een van de vier scenaristen van de reeks.

Psychologisch spel in de rechtbank

Het concept achter Assisen, het nieuwe rechtbankdrama met Violet Braeckman en Geert Van Rampelberg in de hoofdrol, is even eenvoudig als vernieuwend en geniaal: in zes afleveringen gaat het publiek samen met jury, rechtbank en openbare aanklager op zoek naar de waarheid achter de moord op een gladde, maar charismatische choreograaf (Geert Van Rampelberg). “Hoofdverdachte is Eveline Van Laecke (Violet Braeckman), de primaballerina van het dansgezelschap waar hij al jarenlang aan het hoofd van staat”, zegt Ans Vroom. “Dat de ballerina en de choreograaf in kwestie er al jarenlang een buitenechtelijke affaire op nahouden en dat de moord gepleegd wordt op de allereerste avond dat de danseres haar rol als ‘leading lady’ van het gezelschap moet afstaan aan een jongere ballerina, maken de verdachtmakingen er natuurlijk niet beter op.” Gaandeweg ontdek je als toeschouwer echter dat er nog veel meer speelt: “In elke aflevering duiken er weer nieuwe verdachten op en krijgen we meer inzicht in de complexe psychologie en mogelijke motieven van het hoofdpersonage. Daardoor sla je als kijker – net als een assisenjury tijdens een echt proces – telkens weer aan het denken en twijfelen.”

Na zes afleveringen van intensief en interactief speurwerk, is het aan ons: wordt de verdachte schuldig bevonden of niet? “Afhankelijk van het publieke oordeel wordt er in week zeven een andere aflevering getoond: ofwel die waarin Eveline in de gevangenis belandt, ofwel eentje waarin ze wordt vrijgesproken. Om de cirkel rond te maken onthullen we in de achtste en laatste aflevering ook de ultieme waarheid en wordt duidelijk of de publieke opinie zich al dan niet tot foutieve oordelen heeft laten verleiden.” Veel in de nieuwe interactieve fictiereeks draait dan ook om dat laatste: wat is realiteit en op welke manier kan die realiteit – via slinkse manipulatie, flagrante leugens of iets te weinig zelfreflectie bij betrokken partijen – leiden tot de verkeerde conclusie.

“Het decor van een rechtbank is hiervoor natuurlijk heel dankbaar. Wat zich daar afspeelt is in feite niet meer dan een groot schouwtoneel: gehuld in een toga en met heel wat verrassende retoriek en manipulatieve pleidooitechnieken vliegen procureur en strafpleiters elkaar daar in de haren met maar één doel voor ogen: de waarheid zo ombuigen dat die in het voordeel van hun cliënt uitdraait. Dat psychologische spel wilden we extra voelbaar maken door de verantwoordelijkheid over schuld of onschuld bij de kijker zelf te leggen.”

#MeToo en seksuele intimidatie

Maar ook naast de rechtbank blijkt de troebele verhouding tussen ‘waarheid’, ‘leugen’ en ‘perceptie’ dezer dagen gevaarlijk actueel. “Een andere verhaallijn uit de reeks, is er een rond seksuele intimidatie. Niet de vermoorde choreograaf, maar wel een ander leidend figuur binnen de compagnie maakt zich schuldig aan grensoverschrijdende praktijken bij jonge danseressen uit het gezelschap. Ook hier wilden we vooral de psychische complexiteit van dit soort voorvallen blootleggen. Niet alleen is het voor slachtoffers van seksuele intimidatie vaak moeilijk om duidelijk te maken aan de buitenwereld dat er sprake is van grensoverschrijdend gedrag, vaak is het door de defensieve en ontkennende houding van de dader ook moeilijk voor slachtoffers zelf om tot dat besef te komen.

De heimelijkheid van het psychologische spel dat vaak bij seksuele intimidatie komt kijken, kwam voor mij het hardst binnen toen ik naar ‘Het proces dat niemand wou’, de docureeks over de zaak Bart De Pauw, keek. Daarin vertellen verschillende slachtoffers hoe ze aan zichzelf en hun interpretatie van de feiten gingen twijfelen omdat ze telkens weer door de dader werden tegengesproken. Telkens kregen ze het verwijt de situatie zelf te hebben uitgelokt of – indien niet geheel uitgelokt – dan toch tenminste deel te hebben in de schuld omdat ze meegingen in zijn verhaal. Bovendien trekt niet alleen de pleger van seksuele intimidatie het oordeel van de slachtoffers vaak in twijfel, ook als maatschappij doen we daar nog vaak aan mee, wat je mond opendoen als ‘slachtoffer van’ er dus niet eenvoudiger op maakt.”

“Omdat plegers van seksuele intimidatie meestal niet inzien hoe fout hun gedrag is, misleiden ze slachtoffers om ook te geloven dat er geen grenzen overschreden zijn of – erger nog – dat ze medeplichtig zijn” (Ans Vroom, scenariste)

Niet alleen de media, maar ook de dans- en kunstwereld blijkt voor grensoverschrijdend gedrag helaas een vatbare sector. Denk maar aan de zaak Jan Fabre. “In artistieke kringen zijn de plekjes vaak gegeerd: jonge dansers en acteurs weten vaak maar al te goed dat wanneer zij iets niet doen of hun beklag over wandaden laten horen, er tien anderen klaarstaan om hun plaats in te nemen. Dat creëert een kwetsbaar klimaat waarin je als persoon al snel over je grenzen laat gaan om je job niet te verliezen. Bovendien heerste er tot voor kort binnen een dans- of theatercompagnie vaak nog een heel hiërarchische structuur waarbinnen één toonaangevende figuur – vaak een man die al een heel aantal jaren in die positie zit – beslist over ‘goed’ of ‘slecht’. Dat maakt de mening van één persoon ineens wel heel belangrijk en de macht die hij kan uitoefenen bijgevolg groot. Neem daarbij nog dat veel dansers en acteurs nog heel jong zijn als ze in zo’n situatie verzeild geraken, en je begrijpt dat de draagkracht om zich te verzetten – of om zich zelfs maar terdege van de situatie bewust te zijn, vaak ontbreekt. Zo gaat het ook bij ons hoofdpersonage: zij beseft pas vele jaren later hoe hard ze over haar grenzen is gegaan.”

Female Gaze: vrouwelijke fictie

Naast inzicht scheppen in relevante, maar obscure maatschappelijke thema’s, vonden de scenaristen van Assisen het ook belangrijk om female fiction neer te zetten: fictie met voldoende aandacht voor het vrouwelijke perspectief en de vrouwelijke psyche. “Er ontstaat de laatste jaren gelukkig steeds meer fictie die bewust ruimte maakt voor de female gaze, en dat willen wij heel expliciet ook doen: samen met regisseur Lenny Vanwesemael en de andere scenaristen vond ik het heel belangrijk met sterke vrouwelijke personages op de proppen te komen die met veel ruimte voor nuance kunnen laten zien vanuit welke motivaties een vrouw zoal beslissingen neemt. Een rol die me in dat opzicht heel nauw aan het hart ligt, is die van Natali Broods. Zij speelt de echtgenote van de vermoorde choreograaf die er tijdens het proces achter komt dat haar man al die tijd een affaire had met zijn primaballerina. Door de afleveringen heen blijkt echter dat ze al langer vermoedens had over de ontrouw van haar man. Met het welzijn van haar zoon in het achterhoofd koos ze er echter al die jaren voor een oogje dicht te knijpen.”

“Sommige mannen konden moeilijk geloven dat een succesvolle onafhankelijke vrouw ontrouw zou gedogen voor het welzijn van haar kind, terwijl dat voor mij net wél van veel draagkracht en maturiteit getuigt”

“Een beslissing die binnen de ploeg heel wat discussie veroorzaakte: voor sommige mannen was het moeilijk te geloven dat een succesvolle onafhankelijke vrouw de ontrouw van haar man zomaar zou gedogen. Om haar kracht en onafhankelijkheid te bewijzen, wilden ze haar dan tenminste toch ook een buitenechtelijk avontuur gunnen. Terwijl voor ons – vrouwelijke scenaristen – er net heel veel kracht uitging van het feit dat ze dat niet deed: dat ze weet wat er speelt, maar er voor het welzijn van haar kind voor kiest haar eigen welzijn aan de kant te schuiven. Zoiets vraagt een enorme draagkracht en onafhankelijkheid.”

Hoogstaand professionalisme

Waarom we vanavond nog zoal op Assisen moeten afstemmen? “Ten eerste lijkt het innovatieve interactieve format me heel prikkelend. Om mensen acht weken lang geboeid te houden, verschijnen er trouwens buiten de effectieve afleveringen om ook regelmatig extra tips en korte filmpjes op sociale media én is er een forum waarop speurneuzen informatie met elkaar kunnen delen.” Voor wie al die interactiviteit niet per se hoeft, blijft de serie volgens Vroom trouwens ook meer dan stevig overeind als kwalitatief hoogstaande fictie van eigen bodem. “Allereerst omdat we echt met een indrukwekkende cast van topacteurs konden werken: zelfs in de allerkleinste rollen duikt groot talent van eigen bodem op (naast Violet Braeckman, Geert Van Rampelberg en Natali Broods wist de reeks ook Michaël Pas, Vic De Wachter, Katelijne Verbeke, Joke Emmers, Ben Segers, Lukas Bulteel en Gilda De Bal te strikken red.).”

En ook de rest van de productie kon rekenen op hoogstaand professionalisme: “Zo zorgde onze director of photography door donker kleurgebruik en een modern oog voor beelden voor een heel specifieke, lichtjes benauwende sfeerschepping zoals ik die nog niet eerder in Vlaamse fictie zag opduiken. Voor de muziek konden we dan weer rekenen op de Belgische muzikante Tsar B en de choreografie is van sterdanser Wim Vanlessen. Alles samen goed voor een complexe en gelaagde reeks met veel spanning en intrigerende verhaallijnen die hopelijk nog wel een tijdje blijft nazinderen.”

Assisen, vanavond om 21u op Play4 of online te bekijken via GoPlay.