De matchbook renaissance: de comeback van oldskool lucifers als it-object
Een zacht geluid, een elegant gebaar, een warm licht, een mooi object. In de VS maken lucifers een vurige comeback. Hier blijft het toch vooral bij een nostalgisch smeulen.
Ze is jong, knap en schreef een stuk in The New York Times Magazine over haar verzameling luciferboekjes. Journalist Britta Lokting (@blokting) ziet er niet uit zoals ik me de gemiddelde filumist of luciferliefhebber voorstel. “In België en Nederland hebben we het toch meestal over een heer op zekere leeftijd”, zegt Arno Meijer, secretaris studie- en documentatiegroep luciferetiketten en webmaster van de filumenie-site Vonkvrij. “Mooi om te horen dat er in de VS weer belangstelling is bij een jonger publiek. Wij lopen meestal een beetje achter, misschien waait de trend nog over.”
‘Lucifers stralen die typische retrocharme uit. Daar is iedereen gevoelig voor’
Al is Britta geen verzamelaar in de technische en systematische zin van het woord. Haar voorliefde voor luciferdoosjes en -boekjes is vooral emotioneel. “Het zijn souvenirs van mijn leven als jongvolwassene in New York.” Elk boekje of doosje herinnert haar aan een restaurant, bar of hotel dat ze heeft bezocht. Veel plaatsen zijn ondertussen verdwenen. “New York staat nooit stil. Na een week vind je ergens een stelling in plaats van een café, blijkt een kledingwinkel leeg en je favoriete eettent volledig verlaten. Mijn luciferboekjes zijn ‘stille getuigen’, herinneringen aan een verdwenen New York. De doosjes zijn mijn persoonlijk archief.”
De renaissance
Lokting is niet de enige in de VS die met hernieuwde interesse naar lucifers kijkt. Tessa York werkte twaalf jaar in de modewereld en was al langer verzamelaar toen ze besloot om foto’s en tekeningen van haar collectie te posten. De bestellingen voor haar elegante prints liepen binnen. Op haar site Meet-your-matches.com moet ze bestellingen voor maatwerk – een print met je favoriete thema of eigen naam op het doosje – weigeren.
The Wall Street Journal riep onlangs een ‘matchbook renaissance’ uit. Of het nu TikTok is of Facebook, er zijn filmpjes waarop jonge verzamelaars hun collectie tonen en sites waar gelijkgestemden elkaar vinden. Op handwerk- en vintagesite Etsy.com zijn de opzoekingen naar ‘matchbook art’ in de zomermaanden gestegen met negentig procent, vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Firma’s die luciferboekjes produceren, melden een toename van de bestellingen. Mensen delen hun eigen boekjes of doosjes uit op hun huwelijk, voor hun verjaardag of simpelweg bij een etentje. Het is een mooie en tastbare herinnering. “De verkoop schoot met veertig procent de hoogte in, al gaat het gemiddeld maar om een bestelling van vijftig doosjes”, zegt Sari Mintz van For Your Party. “Lucifers zijn oldskool. Ze zijn er al zo lang, ze stralen die typische retrocharme uit. Daar is iedereen gevoelig voor.”
Dat ondervond ook het accessoiremerk Kate Spade dat een jaar geleden handtassen, notaboekjes en portefeuilles op de markt bracht, versierd met een New Yorks matchbook-motief. Een onverwacht succes, door TikTokkers verheven tot ‘it-status’. “De lijn was uitverkocht in een recordtempo”, zegt Jennifer Lyu, hoofd van de designafdeling. Voor 1.695 euro heb je bij het New Yorkse jurkenlabel Dauphinette een transparante plastic jurk, met daarin 200 vintage luciferboekjes verwerkt. “Niet dat ik per definitie een filumist ben”, zegt designer en oprichter Olivia Cheng. “Maar ik zag een trend. Ik merkte dat mijn downtownvrienden opnieuw lucifers verzamelden en ze niet langer in een schoendoos stopten, maar trots in hun living tentoonstelden.”
Nostalgie
Alice Cavallo (31) en haar moeder Nadia startten de site Oh What a Match! rond 2015. Eerst als een uiting van hun liefde voor verzamelen. Nadia begon in de jaren tachtig, Alice volgde. Ondertussen is er een newsletter, een blog en een webshop. Alice haast zich om te benadrukken dat ze zich niet tot de typische verzamelaar richten. “Millennials en gen Z’ers zijn meer esthetisch en emotioneel gedreven. Ze verzamelen wat ze mooi vinden, wat de tijdgeest weergeeft. We zijn er zo aan gewend geraakt dat alles wordt gedigitaliseerd. Volgens mij maken lucifers een comeback, omdat ze net het tegenovergestelde van die trend zijn. Ze zijn tastbaar en uniek. Elk doosje heeft zijn eigen persoonlijkheid en karakter.” Vroeger werd de brunch of cappuccino geïnstagramd. Nu wordt er een luciferdoosje van het brunchrestaurant of de koffiebar meegenomen. En dat wordt geïnstagramd.
“Een luciferboekje of -doosje kan erg mooi zijn”, zegt Arno Meijer. “Toen roken nog mocht en ‘een vuurtje geven’ nog iets belangrijks was, investeerden bedrijven sterk in de verpakkingen. Grafische pareltjes zitten ertussen, juweeltjes van vijf bij drieënhalf centimeter, kleine kunstwerkjes zijn het. Na WO II, toen de massaproductie en rationalisatie opkwam, werd het doosje meer standaard en louter functioneel. Met die modernisering viel het esthetische aspect weg, en daarmee ook voor een stuk de aantrekkingskracht.
Het Nederlandse merk Zwaluw, dat dezelfde status heeft als jullie Union Match, heeft zo’n twintig jaar geleden geprobeerd om een nieuw, moderner ontwerp te lanceren. Dat is weer van de markt gehaald, want het publiek verkoos de oude en vertrouwde verpakking. Dat zegt toch veel over hoe mensen naar lucifers kijken. Het is een nostalgisch product, sterk verankerd in de kindertijd. Het weerspiegelt degelijkheid, vertrouwen, kracht en misschien ook een zekere onschuld en een verlangen naar eenvoudigere tijden. Mensen dragen het merk in hun hart. Maar of het nu ‘hip en happening’ is zoals in de VS, dat zou ik niet durven stellen.”
Vrijheid
Het Britse Archivist Gallery – begonnen eind jaren negentig als een grafisch collectief op zoek naar mooie beelden in natuurhistorische en geschiedkundige archieven – heeft ondertussen een reputatie opgebouwd in het design van luxelucifers. “Ik ben een slechte verzamelaar”, zegt stichtend Archivist-lid Madeleine Allardice. “Ik bewaar mijn lucifers niet in plastic of zelfs niet in een doos. Ze liggen overal in huis. Op mijn bureau, in een lade in de keuken en toen ik onlangs op zoek was naar oorbellen vond ik een prachtig Kangaroo-label (Australisch merk, red.) in mijn juwelendoos.
‘Er bestaan geen regels over wat je op een doosje mag zetten, misschien daarom dat we er zoveel van houden’
Ik mag dus niet beweren dat ik een bewaarder ben. Maar ik ben betoverd. De magie van luciferdoosjes laat me niet los. Ze zijn klein genoeg om in je zak te stoppen, uniek, charmant en ook praktisch. Elk doosje vertelt zijn eigen verhaal. Je vindt ze in de betere bars en hotels, en dan worden het statusobjecten die zeggen: ‘Ik ben op die coole plaatsen geweest.’ Maar ik heb er ook die gemaakt zijn ter ere van de ontluikende ruimtevaart, met tekeningen van sovjethonden die rond de maan vliegen; doosjes uit Indië met de beeltenis van Vishnu en Ganesha; Japanse merken vol dansende draken en mijn persoonlijke favoriet: een Tsjechische veiligheidscampagne die kinderen aanmaant om op te letten voor auto’s en niet in bomen te klimmen. Er bestaan geen regels over wat je op een doosje mag zetten, er is geen designdogma om te volgen. Anything goes. Misschien is het daarom dat we er zoveel van houden.”
Toekomst
“Men noemt Eindhoven de lichtstad en denkt dan dat het door Philips komt. Maar het zijn de vele luciferfabrieken die hier ooit gevestigd waren die het die bijnaam bezorgden.” Tom Bodde is oprichter en bezieler van het Nederlandse Brandbox Twenty, en ook eigenaar van onze nationale trots: het merk Union Match. “Ik heb eind jaren negentig Geraardsbergen bezocht, waar jullie productie zat. Wat een prachtig bedrijf was dat.”
Hij is gefascineerd door lucifers, bezeten haast. Wat bezielt iemand om zich op zo’n dalende markt te gooien (vraagt de journalist die in de bloeiende tijdschriftensector werkt). Bodde: “Lange tijd kromp het aantal verkochte houtjes, zoals wij dat dan noemen, elk jaar met zes procent, maar corona zorgde voor een kentering. Men maakte het thuis gezellig en stak kaarsjes aan. Je mocht niet meer op restaurant en ging dan maar barbecueën op het terras. Activiteiten waar je lucifers voor kunt gebruiken.
We hebben ons als producent losgemaakt van het roken en ons op de sfeermarkt gericht. Met luxe-uitvoeringen en grotere formaten.” Bodde verwacht ook in België en Nederland een nostalgie-effect. “Zo’n merk als Union Match is onverwoestbaar. Die gele doosjes met de drie toortsen, iedereen herkent ze onmiddellijk, Belgen zijn er allemaal mee opgegroeid. Degelijkheid, traditie... Op Union Match kun je altijd vertrouwen, in goede en kwade tijden. De elegantie, en misschien ook duurzaamheid van dat houtje spreekt de jongere generatie erg aan. In Nederland werk ik samen met het merk Pockies, dat T-shirts met ons traditioneel lucifermerk Zwaluw heeft uitgebracht. Op de hipste festivals zag je deze zomer jongeren met dat klassieke, gevestigde logo op hun borst. Dan denk ik: hier zit nog zoveel potentieel, die merken zijn nog lang niet uitgespeeld. Er zit nog vuur in die ‘stekskes’.”
Shop hier de mooiste luciferdoosjes
Meer lezen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier