Black Lives Matter: 10 x documentaires over racisme die je nú wil zien

Sinds het overlijden van de jonge Amerikaan George Floyd ten gevolge van politiegeweld, spreken mensen, labels en organisaties wereldwijd zich onder noemers als #blacklivesmatter en #BlackoutTuesday massaal uit tegen racisme. Specifiek onder de aandacht op dit moment: het brute politiegeweld waaraan zwarte mensen in de VS nog steeds ten prooi vallen. Wat wij als blanke Europeanen kunnen doen om ons steentje bij te dragen in deze ongelijke strijd: wees je vooral bewust van je witte privilege én ‘do your research‘: duik in de geschiedenisarchieven van de Black Movement, bekijk hoe racisme tot stand kwam, maar bekijk ook hoe het door de eeuwen heen veranderde van gezicht. En vooral: deel je kennis. Niet alleen vandaag, maar voor zo lang nodig.

Stap één daarvoor: dompel jezelf onder in de ruime culturele bagage die de Black Movement en tal van Afro-Amerikaanse artiesten ons nalaten. Kijk naar de werken van activistische kunstenaars als Faith Ringold en Jean-Michel Basquiat, lees het werk van Amira Baraka, Maya Angelou en van de Nederlandse Radna Fabias, luister naar de muziek van Kendrick Lamar en Nina Simone en kijk naar de films van African American directors als Max Cole en Ava DuVernay en ontdek hoe racisme verder gaat dan een paar boodschappen van slechte smaak en zelfs verder dan het politiegeweld in de VS.

Herken je white privilege

Ontdek dat racisme en ongelijkheid wel degelijk nog altijd structureel onderdeel uitmaken van onze samenleving, ook al merken we daar als blanke geprivilegieerde man of vrouw soms maar weinig van. Ontdek hoe diep ingebakken en verborgen sommige vooroordelen zijn, en ontdek hoe de wereld eruit ziet vanuit een minder bevoorrechte positie.

10 x documentaires over racisme die je gezien wil hebben

Weet je niet waar beginnen? Dan hebben wij alvast een paar must-see documentaires die je een inkijk kunnen geven in de wortels van racisme en die je eventueel ook meer inzicht geven in je eigen bevoorrechte positie als blanke westerling, en vooral: in wat je daar dan mee kan doen.

1. When they see us

‘When They See Us’ vertelt het waargebeurde verhaal van vijf donkere tieners uit Harlem. In het voorjaar van 1989 wordt een jogger aangerand en verkracht in Central Park in New York. Niet snel daarna worden Antron McCray, Kevin Richardson, Yusef Salaam, Raymond Santana en Korey Wise als verdachten verhoord én veroordeeld voor een misdaad die ze niet hebben gepleegd. Jarenlang vechten de jongens – ook wel bekend als de Central Park Five het onrecht aan, maar pas in 2002 worden ze opnieuw in vrijheid gesteld.

2. Recognizing Privilege: power to all people (TED-talk)

In deze TED-talk geeft Michael Yates, graduate aan de Universiteit van Texas met majors in Applied Sociology en Communication Studies, inzicht in hoe ‘privilege’ en ‘racisme’ tot stand komen. Meestal heeft afstand tussen groepen en individuen iets te maken met de manier waarop we naar onszelf kijken, met de manier waarop we onze eigen identiteit beleven en er karakteristieken aanvast hangen. Maar wat als we al die ‘verschillen’ nu eens konden opheffen door onszelf en ons eigen ‘zijn’ vanuit een ander perspectief te bekijken? Een interessante visie op een uiterst complex probleem.

3. Dark Girls

Dark Girls is een emotionele uiteenzetting van wat het betekent om ‘een dark skinned woman’ te zijn in de Verenigde Staten. Filmmakers D. Channsin Berry en Bill Duke zetten een mooie reeks van intieme portretten waarin een aantal zwarte vrouwen uit de doeken doen hoe hun leven getekend wordt door hun huidskleur. Ze delen niet alleen pijnlijke verhalen uit hun eigen leven, maar ook uit dat van hun moeders, zussen en vriendinnen. Uit al die verhalen blijkt hetzelfde: voor hen staat ‘black’ jammer genoeg nog altijd gelijk aan ‘beautiful’.

In een poging door de dringen in die gekleurde visie, gaan de filmmakers gesprekken aan binnen en buiten de Black community en proberen op die manier de diepgewortelde en complexe roots van vooroordelen rond ras en huidskleur bloot te leggen.

4. Time: The Kalief Browder Story

Op een doordeweekse avond wordt Kalief Browder, een middelbare scholier uit Bronx, opgepakt omdat twee jongens beweerden dat hij een schooltas van één van hen gestolen had. Van het verhaal klopte niets, desondanks belandde de scholier wel drie jaar in de gevangenis, waarvan twee op Rikers Island, en dat zonder ooit effectief veroordeeld te worden voor de misdaad. Toen hij op 16-jarige leeftijd beschuldigd werd van stelen, kon zijn familie de borg van $900 niet betalen en zo begon een ongelijke strijd van macht en moeten ondergaan.

5. Wit is ook een kleur

In haar documentaire ‘Wit is ook een kleur’ wil Sunny Bergman onderzoeken waarom zoveel witte mensen zo heftig reageren als het over racisme en witte privileges gaat. Veel mensen reageren immers nog altijd boos en terughoudend nu de ‘superieure witte rol’ zoals die jarenlang vanzelfsprekend is geweest steeds meer op de helling komt te staan. Bergman vraagt zich af welke rol hoogopgeleide witte mensen kunnen spelen in het doen verdwijnen van racisme. Waarom denken zij nog té vaak dat kleur er niet toe doet? En zijn ze te weinig geneigd hun stem hiervoor te verheffen?

6. The Black Power Mixtape 1967-1975

Toen de Black Power Movement in de vroege jaren 70 in opstand kwam in de US, werden die door de mainstream Amerikaanse media vooral weggezet als een ‘gevaarlijke dreiging’. Om de beweging een stem te geven en hun motieven van binnenuit te filmen trok een groep Zweedse filmmakers zelf naar daar. In de film zien we real-life footage van protesten maar ook spitsvondige en sterke interviews met een paar van de meest begeesterende activisten van die tijd: Angela Davis, Bobby Seale, Stokely Carmichael en Kathleen Cleaver. 

7. Explained: The Racial Wealth Gap

In 16 minuten legt deze aflevering van Explained uit hoe slavernij, racisme, discriminatie en systematische ongelijkheid een heuse welvaartskloof tussen verschillende bevolkingsgroepen in de wereld hebben kunnen creëren.

8. The Death and Life of Marsha P Johnson

Marsha P Johnson was een zwarte homo-activist en zelfverklaarde “travestiet en drag-queen”. Bovendien speelde de activiste een sleutelrol in de zogenaamde Stonewall-opstand van 1969. Hoewel haar dood officieel de geschiedenisboeken inging als ‘zelfmoord’ probeert deze documentaire een ander licht te werpen op de gebeurtenissen. Daarvoor maakt die gebruik van archiefinterviews met Johnson en nieuwe interviews met Johnsons familie, vrienden en collega-activisten.

9. If Beale Street Could Talk

Gebaseerd op James Baldwin’s gelijknamige boek vertelt deze film het verhaal van een jonge vrouw (Kiki Layne) die strijd voor de zuivering van haar man’s naam voor de geboorte van hun eerste kind. Die zit namelijk achter de tralies omdat hij valselijk beschuldigd werd van verkrachting. If Beale Street Could talk zou je als blanke westerling dan ook een beter inzicht kunnen geven in hoe onschuldige zwarte mannen achter de tralies belanden en soms zelfs verleid worden tot bekentenissen voor strafbare feiten waar ze helemaal niets mee te maken hebben.

10. 13th

Deze Emmy Award-winnende documentaire van Ava DuVernay onderzoekt de ongelijkheid binnen het Amerikaanse gevangeniswezen, waar zwarte gevangenen extreem oververtegenwoordigd zijn. Aan de hand van schokkende cijfers en opzienbarende interviews betoogt DuVernay dan ook dat het huidige rechtssysteem gewoon een nieuwe vorm van slavernij is: op basis van het Thirteenth Amendment, de wet die slavernij voorgoed afschafte in Amerika, mag de overheid sindsdien immers wel alle veroordeelden als onvrijwillige arbeidskracht inzetten.

Meer lezen over films en documentaires op Netflix:

• De beste films op Netflix: de selectie van onze redactie 
• Streepje cultuur: 5 x musea en expo’s om nú te bezoeken
• De beste Scandinavische series op Netflix