Gezond

Zijn we verslaafd aan sociale media? Dit zijn jullie antwoorden

Feeling Redactie

31 okt 2023

We klikken, posten en liken ons steeds meer een weg door het leven. Feeling hield een grote socialemedia-enquête bij vrouwen. Van scrollen op het toilet tot online pesterijen: in ons socialemediadossier lees je de harde cijfers. De vraag van vandaag: zijn we verslaafd?

De grote socialemedia-enquête

Feeling organiseerde afgelopen zomer een online enquête met als onderwerp ‘Vrouwen en sociale media’. In totaal hebben 1.840 Belgische vrouwen tot 60 jaar de enquête ingevuld, van wie 85 procent Nederlandstalig en 15 procent Franstalig. Het merendeel (64 procent) is bediende of ambtenaar.

Welke socialmedia-accounts hebben de deelnemers van onze enquête?

88 % Facebook
86 % Whatsapp
77 % Instagram
53 % Pinterest
45 % LinkedIn
28 % TikTok
26 % Snapchat
18 % X, het vroegere Twitter
12 % Bereal
7 % een ander account
1 % geen account

Schermtijd: hoeveel tijd besteden we aan sociale media?

De meesten geven aan tussen één en twee uur per dag aan sociale media te besteden (28 procent). Maar hoe realistisch is dat cijfer? “Wij zien in de praktijk dat mensen vaak onderschatten hoeveel tijd ze doorbrengen op sociale media”, stelt Marijke De Veirman, onderzoeker sociale media en influencermarketing aan Arteveldehogeschool. “De smartphone wordt er bijvoorbeeld zeer vaak bijgenomen om te gaan scrollen terwijl we andere activiteiten aan het doen zijn, wat een vertekend beeld kan geven.”

72% zit dagelijks tussen 3uur en 30 minuten op sociale media

Als je overigens een correcte weergave wilt van je eigen schermtijd, kun je dat makkelijk via de gelijknamige functie bij je smartphone-instellingen checken. Daar kun je dan ineens ook apparaatvrije tijd en app- en communicatielimieten afbakenen – gesteld dat je verbruik je danig gechoqueerd heeft. “Een populaire app die je helpt om te gaan met afleidingen, is Forest”, tipt De Veirman. “Die laat een boompje groeien gedurende een ingestelde smartphonevrije tijd. Haal je die tijd, dan raakt je boom volgroeid en mag die bij het bos.”

De hamvraag: zijn we verslaafd?

‘Ik ben verslaafd aan sociale media’: 44 procent van de deelnemers zegt het met die stelling eens te zijn. Dat lijkt best veel. Ook Sofie Verhalle, al vele jaren expert in digitale communicatie en sociale media voor onder meer de VUB, RoSa vzw en de Europese Commissie, vindt het een opvallend cijfer, “vooral omdat het blijkt af te nemen naarmate de leeftijd vordert (vooral de groep onder de 40 jaar is het eens, red.).”

44% zegt verslaafd te zijn aan social media

In de enquête werd de betekenis van het woord ‘verslaafd’ niet gedefinieerd, wat de interpretatie ervan breed maakt, volgens Verhalle. “Als iemand over zichzelf zegt: ‘Ik vind dat ik verslaafd ben’, dan betekent dat waarschijnlijk dat het socialemediagebruik die persoon remt in diens dagelijkse bezigheden of dat die zich schuldig voelt tegenover diens partner of kinderen. In die zin vind ik het interessant dat zowel in de context van sociale media als die van drugs bewust gesproken wordt over ‘gebruikers’.” Wat kunnen de symptomen van zo’n verslaving zijn? “De drang om je sociale media zeer regelmatig te checken”, aldus Verhalle. “Of een lange tijd scrollen. We kennen het allemaal: je bekijkt één story of reel op Instagram en drie uur later denk je: oei, ik was eigenlijk iets aan het doen.”

Verhalle raakte het al aan: dat sluimerende schuldgevoel. Dat blijkt voor de deelnemers van de enquête effectief te kloppen: meer dan een op de twee kampt met schuldgevoelens na langdurig gebruik. Iets minder dan de helft (48 procent) ziet sociale media dan weer als ‘tijdverspilling’. Er wordt dus aangegeven dat het gebruik van de platformen negatieve gevoelens teweeg kan brengen. Een teken aan de wand van ons hoge gebruik: 78 procent van de bevraagden blijkt het toestel met socialemedia-apps weleens mee te nemen naar het toilet. “Ik zou graag eens weten of ons toiletbezoek over de jaren heen ook toegenomen is in tijd”, zegt Verhalle. “Als kind nam ik een boek mee naar het toilet, nu is dat ook mijn telefoon. Op mijn werk is het soms een manier om even pauze te nemen. Ik kan me inbeelden dat het voor mensen met kinderen vaak het enige moment is dat ze tijd hebben om hun sociale media te checken. Mijn devies: wel netjes je handen wassen!” (lacht)

Lees ook: De Wachtkamer: “Is de anticonceptiepil echt ongezond?”

Is een socialemediadetox de oplossing?

Velen geven aan ‘verslaafd’ te zijn, maar wat kun je daar nu aan doen? Enter: de socialemediadetox. Een op de vier van de bevraagden blijkt al eens een poging gedaan te hebben om een tijdje weg te stappen van sociale media. Hoofdreden om te stoppen: het mentale welzijn verbeteren. 62 procent geeft aan al een detox gedaan te hebben om stress, angst en fomo te verminderen, een gezondere slaaproutine te krijgen of de blootstelling aan negativiteit te beperken.

Cold turkey stoppen met je gebruik is op lange termijn niet duurzaam. Vergelijk het met het jojo-effect van een crashdieet.

Sofie Verhalle – expert in digitale communicatie en sociale media

Maar heeft zo’n detox überhaupt nut? “Het willen inperken van je eigen socialemediagedrag als je het problematisch vindt, is sowieso een goede zaak”, aldus Verhalle. “Maar ik geloof niet heel erg in het detoxconcept. Enkele jaren geleden zag je heel wat bekende mensen op een bepaald moment met bravoure aankondigen dat het wat stiller ging zijn op hun Instagram omdat ze gingen detoxen, om dan twee maanden later weer op te duiken en te zeggen dat het deugd gedaan had. Zeggen dat je gaat detoxen, legt er een mate van druk op. Cold turkey stoppen met je gebruik is op lange termijn niet duurzaam. Vergelijk het met het jojo-effect van een crashdieet. Interessanter is om gaandeweg te minderen of om je gebruik te combineren met andere zaken. Wil je minder op Instagram zitten? Begin met rollerbladen, dan kún je zelfs fysiek niet op je telefoon zitten.”

Socialemedia-etiquette

Verhalle is stellig: interessanter dan gewoonweg stoppen, is kijken naar de manier waarop je je sociale media gebruikt. Dat we ons steeds bewuster zijn van de afleiding die notificaties veroorzaken, blijkt ook uit de resultaten van de enquête. Maar liefst 66 procent van onze bevraagden legt dezer dagen de mobiele telefoon soms met het scherm naar beneden wanneer ze in gesprek is. “Er is effectief zoiets als socialemedia-etiquette, mensen maken steeds meer afspraken over het gebruik. Dat kan gaan over tijdens een spelavond met vrienden afspreken om alle telefoons op elkaar te leggen. De eerste die eraan komt, moet dan een rondje betalen. Je ziet het ook op het gebied van foto’s delen: je checkt nu proactief bij elkaar of je een foto van een ander mag delen of dat je een ander mag taggen.”

48% ergert zich aan de whatsappgroepen waar ze deel van uitmaakt

Je telefoon omdraaien om niet afgeleid te worden doe je misschien wel omdat je voortdurend meldingen krijgt in de vele whatsappgroepen waar we vandaag allemaal in lijken te zitten. En niet altijd met plezier, zo blijkt, want 48 procent van de deelnemers zegt zich weleens te ergeren aan die groepen, vanwege de constante meldingen of de vele naast-de-kwestieberichten die erin verschijnen. Toch geeft slechts 19,5 procent aan het medium te kunnen missen. Sommige groepen zijn toch te essentieel voor het werk of voor het sociale leven. Voor wie de stroom aan notificaties wil bedwingen, heeft Verhalle een goede tip: “Archiveer het grootste deel van je groepen. Zo belanden die op de achtergrond, krijg je er niet voortdurend notificaties van en blijven de echt belangrijke gesprekken op de voorgrond.”