Gezond

Partydrug of medicijn? Alles wat je wilt weten over LSD, paddo’s en XTC

Feeling Redactie

11 okt 2019

Bovenstaande middelen associeer je doorgaans met de minder happy berichten over Tomorrowland. Maar psychedelische drugs kunnen ook een positief neveneffect
hebben. Geen pleidooi, wel een stand van zaken.

Of ik geen zin had om samen met hem lsd te nemen? Het waren de verre jaren 90 en de
vraag werd gesteld door Erik, een hoogbegaafde student Economie die alles wist over The Lord of the Rings en geavanceerde computergames. We zaten samen op kot en ik mocht hem graag. “Waarom niet”, antwoordde ik nonchalant. Als journalist in de dop had ik toen al een buitengewone interesse in vreemde, onvoorspelbare gebeurtenissen. De avond van onze gezamenlijke trip aten we op hetzelfde moment een bord spaghetti, opdat onze spijsvertering zou gelijklopen. Daarna knipte Erik een minuscuul papiertje doormidden. Er stond een logo op gedrukt van een Disneyfiguur. We slikten elk een halfje in en daarna begon het wachten. We kletsten een beetje over politiek, het weer, het perfecte pannenkoekenbeslag… totdat ik plotseling de donkergroene gordijnen zag bewegen. Gefascineerd staarde ik naar het dansen van de stof. “Dat is ballet!”, riep ik verbaasd uit. Erik keek me glimlachend aan en nam me mee naar buiten voor een wandeling. Ik keek minutenlang naar de betonnen buitenmuren, die leken te ademen door kleine poriën. Bomen kwamen tot leven. De regen op mijn gezicht viel in slow motion. Wat een avontuur! Enkele uren later kwam de zon op en begon ik als een bezetene op te schrijven wat ik allemaal had meegemaakt. Ik had meteen heimwee naar die mysterieuze dimensie waar alles zo sprankelend, kleurrijk en intens was. Daarmee kwam ineens ook het besef dat ik moest oppassen met lsd: ik zou er zonder veel moeite ernstig verslaafd aan kunnen raken, aan die buitengewone state of mind. Ik heb het nooit opnieuw geprobeerd, maar denk af en toe nog eens terug aan die magische nacht, waarin ik helemaal in touch was met mezelf. Wat ik er vooral van onthouden heb, is hoe alles tijdens dat tripje op zijn plaats viel. Mentale grenzen vielen weg en de mechanismen achter mijn gedrag lagen voor enkele uren volledig bloot. Geen wonder dat psychedelische drugs momenteel zo veel aandacht krijgen in het psychiatrisch wetenschappelijk onderzoek. Bij patiënten die zogenaamd uitbehandeld zijn, worden er met hallucinogene middelen toch nog positieve resultaten geboekt. Dat is eigenlijk geen nieuwe informatie, want we beleven zowaar een renaissance van bestaand wetenschappelijk onderzoek dat in 1970 werd stilgelegd door de Amerikaanse overheid. En dat had dan weer alles te maken met The Summer of Love.

Misbruik door Manson & co

In de jaren 50 ontdekten wetenschappers hoe de neurotransmitters in onze hersenen functioneren. Daarmee werd ineens ook duidelijk dat bepaalde psychiatrische aandoeningen een fysieke oorsprong hebben en niet noodzakelijk van psychologische aard zijn. Psychedelica werden succesvol ingeschakeld om allerlei aandoeningen te behandelen: van alcoholisme tot depressie. Lsd en paddo’s werden beschouwd als echte wondermiddelen. In de jaren 60 vonden deze drugs echter ook hun weg naar experimenterende, vrijgevochten hippies zoals de befaamde Amerikaanse schrijver en psycholoog Timothy Leary, die aan het hoofd stond van een paddo-onderzoek in Harvard. Er ontstond een heuse cultus rond het gebruik ervan, soms met nefaste gevolgen. Zo waren de volgelingen van de Manson-familie (bekend van de moord op actrice Sharon Tate) voortdurend onder invloed van lsd. Geen wonder dat de Amerikaanse overheid het gebruik van hallucinogene drugs prompt verbood. Daarmee verdween het hele onderzoek voor enkele decennia in de kast. Zelfs de positieve resultaten werden begraven, waardoor meteen ook een massa nuttige kennis verloren ging voor de volgende generaties onderzoekers. Pas in de jaren 90 begon een klein groepje wetenschappers de gecontesteerde, verboden middelen opnieuw te bestuderen. Eerst onder de radar, geleidelijk aan steeds meer openbaar.

KICKSTART VOOR JE BREIN

In 2017 publiceerde dr. Robin Carhart-Harris van het Imperial College in Londen de resultaten van een opmerkelijke studie. De onderzoekers hadden de stof psilocybine geïsoleerd uit magic mushrooms (paddo’s) en gebruikt om depressieve patiënten te behandelen. Scans van hun hersenen lieten uitschijnen dat de delen die gelinkt zijn aan depressie, zich onder invloed van psilocybine anders gingen gedragen en beter doorbloed werden. Bij de patiënten die de behandeling ondergingen, voelde het als een reset van de hersenen. Daarmee toonde het onderzoek aan dat psilocybine in staat is om een kickstart te geven aan depressieve patiënten, waardoor ze zich kunnen losrukken uit een schijnbaar uitzichtloze depressie. Het effect was zelfs meteen merkbaar, binnen de dag. Een groot verschil met de klassieke antidepressiva, die je soms maanden moet innemen voordat je een – soms miniem – verschil opmerkt in je gemoed. Deze lente kwam in de VS zelfs een neusspray op de markt met ketamine, een partydrug uit het uitgaansmilieu, beter bekend als Kit Kat of Special K. De spray werd ontwikkeld bij Janssen Pharmaceutica en is bedoeld voor mensen die niet meer reageren op klassieke antidepressiva. Alle wetenschappers die betrokken zijn bij dit soort onderzoeken, wijzen er wel op dat zelfmedicatie uit den boze is: elke dosering is strikt persoonlijk en moet gebeuren onder begeleiding van een dokter.

OP TRIP MET MICHAEL POLLAN

Michael Pollan, de Amerikaanse schrijver en journalist die jarenlang schreef over eten – je kent hem van de uitspraak ‘Eat food. Not too much. Mostly plants’ – publiceerde vorig jaar een hoogst amusant én leerrijk boek over de wetenschap van psychedelica. Met How to change your mind verkent hij de fascinerende wereld van lsd en paddo’s, niet enkel als objectief onderzoeker, maar ook als actief deelnemer. Uit nieuwsgierigheid onderwierp hij zichzelf aan drie soorten drugs: lsd, psilocybine en 5-MeO-DMT (gif van een pad). Het is een zeer accuraat relaas geworden van hoe zo’n trip kan verlopen. Hij onderzoekt onder andere hoe belangrijk set en setting zijn, twee begrippen die vaak gebruikt worden in een psychedelische context. Set staat voor je mindset, hoe je je voelt op het moment van de trip. Je moet er drie dagen voor uittrekken: de eerste dag om tot rust te komen, de tweede dag neem je de drugs, de derde dag dient om na te mijmeren. De setting is de omgeving waarin je de drugs gebruikt. Belangrijk is een opgeruimde kamer met toegang tot een bed of sofa en een toilet. Ga je naar buiten, zorg er dan voor dat je op bekend terrein blijft. Een slecht idee is bijvoorbeeld om lsd te nemen op een festival vol vreemde mensen.

MEDICIJN TEGEN DOODSANGST

In het laatste hoofdstuk van het boek gaat Pollan dieper in op de medische proeven die momenteel aan verschillende universiteiten worden verricht. Hij beschrijft het wonderlijke verhaal van Patrick Mettes, een terminale kankerpatiënt die in 2010 een interessant artikel leest in The New York Times. Daarin wordt vermeld dat dokters aan de Universiteit van New York psilocybine aan het testen zijn bij terminale kankerpatiënten: het zou de onrust over hun uitzichtloze situatie verzachten. Mettes stelt zich kandidaat als proefpersoon en wordt geaccepteerd. Tijdens de voorbereiding krijgt Mettes het advies om tijdens zijn trip vertrouwen te hebben en altijd maar vooruit te gaan: niet vluchten, alles wat bedreigend is recht in de ogen kijken en zichzelf steeds de vraag stellen ‘Wat kan ik hiervan leren?’ Na een intense trip komt Mettes uit de ervaring met een groot gevoel van vertrouwen: de angst om te sterven is weg. Meteen de belangrijkste toepassing van het ‘medicijn’ psilocybine: het blijkt een krachtige angstremmer te zijn, waardoor steeds meer terminale kankerpatiënten vrede kunnen nemen met hun situatie.

VAN HET LABO EN DE KLUIS

Een van de weinige onderzoekers in ons taalgebied die zich in deze materie heeft gespecialiseerd, is de Vlaamse Kim Kuypers (39). Ze is psycholoog en universitair docent bij de afdeling Psychologie en Neurowetenschappen aan de Universiteit Maastricht. “Ik werk in een van de weinige labo’s die bijvoorbeeld met mdma (xtc) mag werken. Je hebt namelijk massa’s vergunningen nodig om die stoffen in je bezit te mogen hebben én ze vervolgens ook toe te dienen aan proefpersonen. Er moet zelfs verplicht een kluis zijn waarin alles veilig kan worden opgeborgen.” Kim rolde toevallig in het onderzoek
naar hallucinogene stoffen. “Toen ik deze opportuniteit zag voorbijkomen, was ik meteen geïnteresseerd. Het is toch te gek dat je met illegale stoffen kunt werken? Ik vond het meteen erg spannend. Sinds ik hier begon, heb ik niet enkel onderzoek gedaan naar mdma, maar ook naar lsd, psilocybine en ayahuasca, een Zuid-Amerikaanse hallucinogene drank. We testen hier voornamelijk het effect op gezonde proefpersonen. Het is namelijk makkelijker om een ‘gezond’ brein te bestuderen dan een ‘ziek’ brein. Als je werkt met patiënten, verloopt de rekrutering ook een stuk lastiger en krijg je vertekende resultaten. Wat mij vooral interesseert, is het werkingsmechanisme van de drugs: gaat de empathie vooruit? Wat is het effect op welk hersengebied? Dan weet je op den duur welke stof gaat werken bij welke patiënt. Als psilocybine het flexibele denken verbetert, dan zou de drug kunnen helpen bij depressies. Want depressieve mensen zitten vast in een rigide denkpatroon. psilocybine brengt in hun geval verlichting.”

LSD VOOR ADHD?

Een interessante studie die Kim en haar team net hebben afgerond, heeft betrekking
op microdoseringen van lsd: momenteel een hype in Europa. “Blijkbaar zorgt een tiende van de normale dosis lsd voor een stijging van de creativiteit en een beter humeur, maar dan zonder de hallucinaties die normaal gepaard gaan met deze drugs. Als wetenschappers stelden wij ons de vraag of dat wel mogelijk is. Daarom hebben we testen uitgevoerd met verschillende doseringen. Het resultaat is zeer interessant. Een kleine dosering van 20 microgram bevordert aantoonbaar de aandacht. Perfect voor patiënten met ADHD. Maar we hebben toch kunnen vaststellen dat er micro-hallucinaties plaatsvinden. Onze conclusie is dat een microdosering lsd bepaalde processen in de hersenen kan verbeteren, maar ze kunnen er ook door verslechteren. Je bent niet 100% nuchter, dus je kunt er niet mee gaan werken of autorijden. Er komt nu een vervolgstudie waarbij een dosis om de twee dagen wordt gegeven.”

HET PERFECTE GLIJMIDDEL

Kim wijst erop dat patiënten niet té veel hoop mogen koesteren. Er zijn beloftevolle resultaten, maar het is geen one size fits all. Toch is Kim een groot voorstander van psychedelische drugs. “Het doel is om mensen van bepaalde klassieke geneesmiddelen af te krijgen. Levenslang pillen slikken tegen een depressie is slecht voor je libido en je gewicht. Psychedelische drugs vormen een soort glijmiddel: je kunt zeer snel een band opbouwen met een psycholoog of psychiater en zo wordt de therapie enorm versneld. Bij posttraumatische stress zien we op dat vlak al spectaculaire resultaten. In de VS heb ik een training gevolgd om therapie met mdma te mogen geven en hebben we veel patiëntenvideo’s bestudeerd: het was ongelooflijk, die patiënten konden plots heel vrij en open over hun trauma vertellen. Hopelijk kan de wetenschap het stigma rond hallucinogene drugs relativeren, zodat in de toekomst meer mensen geholpen kunnen worden.”

DE CANNABISKWESTIE

Begin dit jaar keurde de Kamer een wetsvoorstel goed voor de opstart van een Cannabisbureau, waardoor de overheid het telen en verdelen van medicinale cannabis in de toekomst zelf zal kunnen regelen. Steeds meer patiënten getuigen namelijk over de positieve effecten van cannabisdruppels. Kankerpatiënten kunnen er de zware bijwerkingen van chemotherapie mee verzachten. MS-patiënten krijgen er hun spierspasmen mee onder controle. Rugpijn, slaapproblemen, het ongecontroleerde trillen bij parkinsonpatiënten: het lijkt alsof cannabis een waar wondermiddel is. Er moet nog veel onderzoek gebeuren, maar intussen is wel al geweten dat er twee werkzame stoffen zijn in de plant: THC en CBD. Die stoffen werken in op pijnprikkels, de spijsvertering en het immuunsysteem. Het is echter nog niet evident om aan medicinale cannabis te geraken: je kunt het proberen op het internet en in Nederland, waar het wel bij de apotheek verkrijgbaar is. Zelfmedicatie is uit den boze: elke dosering is strikt persoonlijk en moet gebeuren onder begeleiding van een dokter.