Gezond

Gezond & slank door het leven: ‘Stop met diëten en luister naar je lichaam’

Feeling Redactie

25 jan 2021

Een fris, fit en gezond lichaam en gevoel, dat zijn zaken om naar te streven. Jezelf een streng dieet opleggen om dat doel te bereiken, is echter geen goed idee. Wat dan wel te doen? Leer luisteren naar je eigen lichaam en de weg naar een gezond eetpatroon zal al een stuk minder hobbelig zijn.

We weten allemaal wat gezond eten is. Maar waarom storten we ons dan toch op de chips en niet op de worteltjes? “Gewoon, omdat chips lekkerder zijn”, lacht Marina Blanchart, psychologe en coach, gespecialiseerd in korte therapie.

“De meesten van ons zijn opgegroeid in een omgeving waar vet en suiker geassocieerd werden met feestelijke momenten of beloningen. Dus het idee dat ze ons plezier verschaffen, zit er van onze prille jeugd in.” Voeg daarbij nog het feit dat de wetenschap bevestigt dat vet en suiker verslavend zijn, en je beseft waarom we juist naar ongezonde dingen grijpen als we trek hebben.

“Snoepen is niet eten, het is tegemoetkomen aan een behoefte”, verklaart Rachel Silski, gespecialiseerd in de psychologische rol van voeding. Het is een drang die niets te maken heeft met echte honger. “We luisteren niet naar ons hongergevoel, we bevredigen andere behoeften: verveling, verdriet, woede, frustratie, wrok, schuldgevoel. Een cliënt zei onlangs tegen me: ‘Ik eet mijn gevoelens op’. Dat is haar manier om ze onder controle te houden, omdat ze ze niet kan uitdrukken.”

“Als we overweldigd worden door emoties, is het de moeite ze de ruimte te geven die ze proberen in te nemen, in plaats van een poging te doen ze te verstoppen tussen twee plakken salami. Je emoties de ruimte geven betekent ook dat je leert ze te erkennen, en uiteindelijk leer je jezelf beter kennen. ‘Waar ben ik voor aan het weglopen, wat probeer ik te verbergen?’ Als je leert welke gevoelens de aanleiding zijn voor je snoepaanvallen, leer je ook ze op tijd aan te pakken.”

Dokter, heb ik een probleem?

Wanneer kun je zeggen dat je problemen hebt met voeding? “Voor mij komt is dat het geval wanneer iemand eronder lijdt”, verklaart Marina Blanchart. “Als iemand heel ongezond eet en te dik is, maar er geen last van heeft, heeft hij of zij me niet nodig. Als iemand er lichamelijk en geestelijk onder gaat lijden, en als er gezondheidsproblemen ontstaan, is het iets anders. Maar de persoon zelf moet altijd de eerste stap zetten om er iets aan te doen.”

Oscar Wilde schreef ooit: ‘De enige manier om van de verleiding af te komen, is eraan toe te geven’. En al dacht hij daarbij niet meteen aan slagroomtaart, er zit wel iets in. De beste manier om te voorkomen dat je midden in de nacht opstaat om de koelkast leeg te eten, is jezelf niets te verbieden. “Zelfbeheersing is een absolute illusie, dat werkt niet”, zegt Rachel Silski. “In onze maatschappij moeten we zo nodig alles onder controle hebben. Maar als we de kleine ‘zonden’ kunnen aanvaarden die geen echte zonden zijn, worden ze meteen minder bedreigend. Controle is tirannie, en als je er niet aan toegeeft, voel je je vrijer.”

Als we onze relatie met voeding willen verbeteren, moeten we onszelf dus toestemming geven om te eten. “Dat is niet zo simpel”, geeft Marina Blanchart toe. “Veel van mijn cliënten hebben zichzelf een angst aangepraat voor de voedingswaren waarvan ze houden, waardoor die dan verboden vruchten worden. En wat je verbiedt, wordt altijd aantrekkelijker. Als je minder naar iets wilt verlangen, moet je het verbod wegnemen. Zelfbeheersing is het probleem, niet de oplossing. Hoe meer je alles onder controle wilt houden, hoe gemakkelijker je bezwijkt voor de verleiding. Als je jezelf gewoon die dingen toestaat, haal je de bovenhand.”

“We moeten loskomen van wat de maatschappij ons oplegt, en eten als we daar zin in hebben, en op ons eigen gevoel leren afgaan”

Dus een hamburger mag?

Een hamburger mag, maar dan liefst als je echt honger hebt, en niet alleen maar trek. Maar daar ligt nu juist het probleem. Hoe leer je naar je lichaam te luisteren als je het nog nooit gedaan hebt, en als je de indruk hebt dat je niet eens dezelfde taal spreekt? “Het is niet altijd simpel om te letten op de leegte in je maag en het onderscheid te maken tussen een leegte vanbinnen, of een veronderstelde leegte”, vertelt Rachel Silski. “We eten vaak vanuit onze gedachten, en niet meer vanuit het lichamelijke hongergevoel.” Om haar cliënten nieuwe gewoonten aan te leren, stelt Marina Blanchart hen voor om ’s morgens niet te eten en te wachten tot ze honger krijgen. “We hebben de neiging om te eten als het etenstijd is, en dat ritme past niet iedereen. Idealiter zouden we weer moeten komen tot instinctief eten in plaats van reflexief, iets dierlijks bijna. We moeten loskomen van wat de maatschappij ons oplegt, en eten als we daar zin in hebben, en op ons eigen gevoel leren afgaan.”

Dat vraagt natuurlijk enkele aanpassingen. “Hoe je eet, is even belangrijk als wat je eet”, zegt Rachel Silski. Als je niets begrijpt van wat er op het etiket van een voedingsmiddel staat, is er kans dat je lichaam het ook niet begrijpt. “Onze voeding is niet gericht op een gevoel van verzadiging. Junkfood zit vol additieven en producten die de honger nabootsen, zoals glutamaat, een smaakversterker die de hersenen in de war brengt en tegenstrijdige informatie geeft. Bovendien eten we te snel, zonder te kauwen, en vaak zijn we ook met iets anders bezig: we lopen op straat, we kijken televisie, zitten voor de computer of zijn aan het telefoneren. Ons lichaam beseft niet meer dat het gevoed wordt, het is iets anders aan het doen en kan de boodschap niet meer op de juiste manier aan de hersenen doorgeven.” Eten is een tijdrovende activiteit. Hou er je hersenen bij: neem de tijd, proef, geniet. “Analyseer de sensaties die het voedsel je geeft. Bepaal wat er lekker aan is, of misschien wat er minder lekker aan is”, zegt Marina Blanchart.

Kwel jezelf niet langer

“Laat ook het geïdealiseerde lichaamsbeeld los”, raadt Rachel Silski aan. “Kwel jezelf niet langer met perfecte Instagramfoto’s! Als ik zie hoeveel schade die berokkenen bij mijn cliënten, noem ik die drang naar perfectie de plaag van onze tijd.” Net als haar collega ziet ze praktisch alleen vrouwen op haar consult. “De maatschappij is onbarmhartig voor vrouwen. Ze zijn zo geconditioneerd om mooi te zijn, geduldig, lief en perfect, en te voldoen aan een bepaald ideaalbeeld. De meeste vrouwen hebben de indruk dat het niet genoeg is om gewoon zichzelf te zijn.” Maar als er één ding is waar we geen controle over hebben, is het wel ons lichaam. “Kijk eens naar het aantal mensen die slaapproblemen hebben”, zegt Marina Blanchart. “Als je met wilskracht alles kon bereiken, zouden die mensen zichzelf wel dwingen om in slaap te vallen. Maar we weten dat het niet zo simpel is. Dat verlangen naar perfectie maakt dat we ons lichaam als onze vijand gaan zien, omdat het niet voldoet aan de criteria die de maatschappij heeft gesteld.” En dat terwijl ons lichaam onze beste bondgenoot is. We moeten er ook heel ons leven mee doen. We kunnen het dus maar beter te vriend houden, en ernaar luisteren als het honger heeft.

Tips om naar je lichaam te leren luisteren:

Luister naar je lichaam: eet wanneer je honger hebt.
Zin in een snack? Bedenk even of je echt honger hebt, of dat je eigenlijk gewoon zin hebt. Probeer in het laatste geval afleiding te zoeken: maak een wandeling, neem een bad of kijk een serie.
Verbied jezelf niets: zo creëer je verboden vruchten, en iedereen weet dat je net harder verlangt naar iets dat niet mag.
Eet mindful: eet niet tijdens andere activiteiten, maar neem even de tijd om aan tafel te zitten en écht te genieten van je eten. Zo kunnen je hersenen het signaal aangeven dat je voldoende hebt.
Laat het geïdealiseerde lichaamsbeeld los: Instagram is niet altijd wat het lijkt.
Haal gezonde dingen in huis: hoe meer ongezonde snacks in huis, hoe sneller je er naar grijpt.
Durf je emoties toe te laten: geen idee hoe? Een psycholoog kan je helpen.