Eierstokkanker als ‘silent killer’: “Maar de wetenschap staat niet stil”
‘The silent killer’: zo wordt eierstokkanker weleens genoemd. Waarom deze bijnaam? “Door de vage klachten die met eierstokkanker gepaard gaan, wordt de ziekte vaak later dan vroeger ontdekt”, aldus prof. Altintas, toonaangevend gynaecologisch oncoloog in het UZ Antwerpen en in het AZ Monica in Deurne. Juist daarom is een World Ovarian Cancer Day, waarop extra aandacht voor de ziekte wordt gevraagd, geen overbodige luxe.
In ons Belgenlandje worden gemiddeld 700 mensen per jaar gediagnosticeerd met eierstokkanker. Dat het een eerder zeldzame ziekte is, is een geluk, want de prognose van eierstokkanker is niet altijd even positief. Meestal krijgen mensen pas in een latere fase klachten en wordt de kanker dus pas in stadium 3 of 4 ontdekt. Er bestaan meerdere vormen van eierstokkanker waarvan ook een genetische variant (BRCA 1 en BRCA 2- genmutaties worden weleens de borst- en ovariumkankers genoemd). Prof. Sevilay Altintas beantwoordt al onze vragen over de ziekte.
Welke klachten komen er kijken bij eierstokkanker?
Prof. Altintas: “Daar bots je meteen al op het moeilijkste aspect van eierstokkanker. De kanker geeft vage klachten zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel en een dikkere buik zonder dat je opeens meer bent gaan eten. Bij eierstokkanker gaat het over twee zwevende, identieke organen die zich in de buikholte bevinden, waar ze heel wat ruimte hebben dus. Tumoren kunnen door die ruime omgeving voor een lange periode blijven groeien zonder dat je last begint te krijgen, zonder dat je buik gaat opzwellen. Wanneer de abdominale klachten dan de kop opsteken, gaat de huisarts vaak – en met rede – iets voorschrijven tegen bijvoorbeeld spastische darmen. Pas wanneer de symptomen blijven aanslepen, zal er een vaginale echo worden aangevraagd met als gevolg dat de ziekte pas in een stadium 3 of 4 wordt gedetecteerd.”
Als de kanker pas laat wordt ontdekt, wat betekent dat dan voor de prognose?
Prof. Altintas: “Bij een stadium 4-eierstokkanker is de vijfjaarsoverleving (of de patiënt vijf jaar na de diagnose nog leeft, red.) nog geen 20 %. Dat is zo’n 50 tot 55 % bij patiënten met een stadium 3C-eierstokkanker. Het is een relatief zeldzame kanker, maar voor mensen met een BRCA 1- of BRCA 2-genmutatie (15 % van de patiënten met eierstokkanker, red.) is de kans wel groot dat zij borst-of eierstokkanker krijgen in de loop van hun leven, tussen 10 en 45 % voor eierstokkanker en tussen 60 en 80 % voor borstkanker. Als er dus eierstok- en borstkanker in je familie zit, loont het zeker om preventief naar een arts te stappen en advies te vragen hierrond.“
Zijn er zaken die je kan doen om te voorkomen dat je de kanker krijgt?
Prof. Altintas: “Als de genmutatie bij jou wordt vastgesteld, kan je preventief je borsten en eierstokken laten weghalen. Ben je jong en heb je nog een kinderwens, wordt meestal geadviseerd om enkel je borsten te verwijderen. Als je kinderwens later vervuld is, kan je ervoor opteren om ook je eierstokken weg te laten nemen, al gaan we daar zeker niet licht over aangezien de eierstokken een belangrijke bron van hormonen zijn voor vrouwen.
Ook de eileiders preventief verwijderen kan al helpen. Eierstokkanker kan namelijk ook in de eileiders ontstaan en moet er sowieso een ingreep in de buik gebeuren, is het soms een goed idee om die eileiders weg te knippen. Daarmee wordt de kans op eierstokkanker tot 50 % verkleind, dat kan al wel tellen.
De prognose van eierstokkanker ligt echt in de gouden handen van de chirurg
Daarnaast wordt de kans op eierstokkanker ook kleiner per kind dat je krijgt. Ik leg even uit: naast de genetische factor, kan ook je aantal eisprongen een risicofactor zijn. Hoe meer eisprongen, hoe meer kans op kanker. Hoe meer kinderen jij dus hebt gekregen, hoe vaker jij periodes zonder eisprong hebt gehad – zeker wanneer je ook nog eens borstvoeding hebt gegeven, want ook dan wordt je eisprong door je lichaam onderdrukt. Die lange eisprongvrije periodes zijn positief, maar dat betekent zeker niet dat iemand met veel kinderen geen kans heeft op eierstokkanker. Het is een kleine, relatieve risicofactor. Of je de kanker krijgt, is vaak een en-en-verhaal.
Verder is er jammer genoeg geen manier waarop je eierstokkanker kan voorkomen, al is een gezonde levensstijl altijd een goed idee. Niet roken, niet drinken en veel bewegen heeft altijd een positieve invloed op je lichaam.”
Wanneer de diagnose vaststaat: wat zijn de mogelijke behandelingen?
Prof. Altintas: “Als er op de echo of scan een massa verschijnt, doen we in eerste instantie een vaginale echo en een bloedname. Blijkt dat er eierstokkanker vastgesteld kan worden, dan plannen we een kijkoperatie in waar wordt bekeken waar de massa zit en hoe ver de kanker al gevorderd is. Is de kanker uitgezaaid, dan gaan we meteen beginnen met chemo, alvorens we opereren. Dan volgt de operatie en nog eens chemo.
De prognose van eierstokkanker ligt echt in de gouden handen van de chirurg. Als je chirurg goed is en geen enkele zichtbare tumoren achterlaat, is je prognose stukken beter. Zijn of haar expertise is dus bepalend en juist daarom is het belangrijk te investeren in expertisecentra waar zulke zeldzame tumoren, die expertise vereisten, samen gebracht worden.
Daarnaast is er voor mensen met de BRCA-genmutatie geweldige medicatie op de markt die patiënten na chemo en operatie soms zelfs hun leven lang genezen.”
Wat zijn de eventuele verdere gevolgen van de kanker?
Prof. Altintas: “De eierstokken wegnemen op jonge leeftijd, betekent natuurlijk dat je sowieso geen oestrogeen meer zal aanmaken, wat dan weer vroege osteoporose, hart- en vaatziekte en uiteraard infertiliteit als gevolgen heeft. Hoewel eierstokkanker gemiddeld pas op latere leeftijd voorkomt (rond het 68ste levensjaar, red.) zijn er helaas patiënten die zwanger zijn en kanker krijgen of vrouwen die nog een kinderwens koesteren wanneer ze de diagnose krijgen. Bij die laatste groep proberen we dan via conservatievere behandelingen toch tijd te rekken. Zo kunnen we bijvoorbeeld één eierstok pas verwijderen wanneer de kinderwens vervuld is. Als beide eierstokken volledig zijn ingenomen door tumoren, kan er jammer genoeg niet veel meer gedaan worden.
Ook van chemotherapie kan je blijvende bijwerkingen hebben, maar er bestaan steeds meer middelen om die bijwerkingen op te volgen en te behandelen. Ook zijn we vandaag niet alleen meer bezig met de behandeling en genezing van de patiënt. De quality of life is ook essentieel.“
Het is echt niet allemaal hopeloos, de wetenschap is goed op weg
Waar staat de wetenschap vandaag?
Prof. Altintas: “De wetenschap staat vooral niet stil, er komen continu nieuwe middelen op de markt, kijk maar naar de medicatie die we BRCA-patiënten al kunnen voorschrijven. Daarom wil ik ook een oproep doen aan alle patiënten met deze en andere ongelukkige diagnoses: laat het niet uit om voor een second opinion te gaan en je te informeren over nieuwe ontwikkelingen in bijvoorbeeld expertisecentra. Vraag naar de lopende klinische studies; wie weet kom je in aanmerking en die studies werpen hun vruchten af. Kijk vooral rond naar wat de geneeskunde nog voor jou kan betekenen en blijf actief betrokken bij je ziekte. Het is echt niet allemaal hopeloos, de wetenschap is goed op weg.“
Waarom is een World Ovarian Cancer Day nog steeds belangrijk?
Prof. Altintas: “Het blijft belangrijk om mensen die te kampen hebben met eierstokkanker een hart onder de riem te steken. Ook de zorgverleners die ermee in aanraking komen en iedereen die vecht tegen deze kanker verdienen het om een dag in de schijnwerpers te staan. Lotgenotengroepen zoals Esperanza en Gynca’s verzetten mooi werk en helpen mensen die een moeilijke diagnose kregen elke dag van het jaar. Ook zij verdienen extra aandacht op deze dag.
Daarnaast willen we met zo een internationale dag ook een bepaalde boodschap de wereld in sturen: wat de kanker juist inhoudt, welke klachten een voorbode kunnen zijn en wat juist de behandelingen zijn. Als je buik is gegroeid en je vaak een opgeblazen gevoel hebt, heb je natuurlijk niet automatisch eierstokkanker. Maar als eierstokkanker in je familie zit en je deze symptomen hebt, ga dan even raad vragen bij je huisarts. Het is een kleine moeite om alert te zijn en naar je eigen lichaam te luisteren.“
Meer lezen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier