© AFP via Getty Images.
Van Violet Crawley tot professor Anderling: portret van Maggie Smith (89), de vrouw achter de actrice
De Britse actrice Maggie Smith is vandaag op 89-jarige leeftijd overleden, meldt haar familie. Het Verenigd Koninkrijk verliest daarmee een van zijn meest iconische en gevatte actrices van de voorbije eeuw. Van een geraffineerd gevoel voor humor tot een onberispelijke flair en elegantie: een ode aan de prachtige vrouw achter de actrice.
Streng, maar rechtvaardig en met een hart van goud: zo kwam Dame Maggie Smith bij het grote publiek bekend te staan. Een beeld dat ze gedeeltelijk te danken heeft aan de twee grootste rollen die ze voor haar rekening mocht nemen, die van de Dowager countess in de dramareeks Downton Abbey en die van professor Anderling, afdelingshoofd van Griffoendor en lid van de kring van intimi rond schoolhoofd Perkamentus, in de Harry Potter-films. En hoewel een rol op een tv- of filmset natuurlijk máár een rol is, lijkt deze filmische karakterschets in het geval van Maggie Smith toch niet al te ver verwijderd van de waarheid.
Dame Maggie combineerde immers net als haar alter ego’s een spitsvondig gevoel voor humor met een uitzonderlijke schranderheid van geest, een stevige portie persoonlijkheid en een soort van aangeboren zweem van Britse flair en adellijke elegantie. Maar dat dan wel in combinatie met nuchterheid van geest en zelfrelativering waar zowel professor Anderling als Lady Violet Crawley vermoedelijk nog een puntje aan hadden kunnen zuigen. Althans: zo blijkt uit de vele interviews die Smith tijdens haar leven gaf. Ondanks alle prijzen en onderscheidingen die ze voor haar werk mocht ontvangen, liet ze zich daar steevast bescheiden en compleet pretentieloos uit over al die toegewuifde lof, net als over haar carrière zelf trouwens.
Hilarische oneliners en stijl
Nochtans was die carrière er een om u tegen te zeggen: haar allereerste Oscarnominatie ontving ze al op haar eenendertigste voor Othello (1965): een Shakespeare-bewerking waarin ze naast Laurence Olivier speelde, net zoals ze dat ook op het theaterpodium deed. Op winst was het wachten tot 1970: toen mocht ze voor haar titelrol in het Britse drama The Prime of Miss Jean Brodie een eerste beeldje mee naar huis nemen. Negen jaar later kwam daar nog een tweede Oscar bij: dit keer voor de komedie California Suite. Nog vier andere keren werd Smith genomineerd, onder meer voor het kostuumdrama A Room with a View (1986) en Robert Altmans Gosford Park (2001).
Op een grote internationale doorbraak bleef het ondanks die goedgevulde prijzenkast voor Smith wel even wachten. Pas in de herfst van haar leven vergaarde de actrice pas echt wereldfaam, en wel dankzij haar rol als Lady Violet Crawley in Downton Abbey, een reeks rond een aristocratische Britse familie in de vroege 20ste eeuw. De scherpzinnige, vaak hilarische oneliners van de licht snobistische mater familias en Smiths vermogen om kwetsbaarheid te tonen onder een pantser van adellijke trots, maakten van Lady Grantham een van de meest geliefde personages in de serie. Dat zeggen niet alleen wij, maar ook de internationale filmpers: voor haar rol in Downton Abbey mocht Smith maar liefst drie Emmy’s en een Golden Globe in ontvangst nemen.
Bij de millennials en gen z-ers onder ons zal Maggie Smith echter vooral bekend staan om nog een andere rol: die van professor Minerva Anderling in de wereldberoemde Harry Potter-films. Het karakter van dat personage – streng maar rechtvaardig maar met een subtiel gevoel voor humor – sloot perfect aan bij Smiths eigen persoonlijkheid. Als geen ander wist de actrice zich te bewegen op de dunne lijn tussen drama en komedie, tussen een gespeelde snobistische ernst die dicht aanleunt bij vooringenomenheid en een hilarische vorm van zelfspot. Het allergrootste talent van Smith lijkt ons dan ook menselijke kwetsbaarheden op een subtiele, maar niet mis te verstane manier naar het scherm vertalen. En dat op zo’n expressieve en expliciet satirische manier dat het zelfs de meest chagrijnige of korzelige kijker onvermijdelijk op de lachspieren zal werken. Al kan haar levendige mimiek en een ruime waaier aan uit de kast te trekken gelaatsuitdrukkingen daar zeker ook een hand in hebben.
Shakespeare en de planken
Al dat expressieve talent ten spijt scheelde het geen haar of u en ik hadden misschien zelfs nooit van Dame Maggie Smith gehoord. Vooraleer de actrice plaatsnam op de bühne maakte ze immers deel uit van een heel gewoon en niet bijzonder in theater of cultuur geïnteresseerd gezin in het Engelse Ilford in Essex, vandaag een voorstad van Londen. De binnenkant van een theaterzaal zag ze tijdens haar jonge jaren niet en ook de voorstellingen die jaarlijks georganiseerd werden op haar lagere school gingen grotendeels aan haar voorbij. Ze werd er nooit gecast omdat – en we citeren – de jonge Smith volgens de directie ‘geen podiumpresence had’. Het was wachten op een bevlogen middelbare schooldocent om in Smith de liefde voor Shakespeare en voor het theater te doen ontwaken.
Op haar zestiende sloot Smith zich dan toch aan bij een theatergezelschap in Oxford, op haar zeventiende kaapte ze haar eerste hoofdrol weg: die van Violet in Shakespeare’s Twelfth Night. In 1956 speelde ze haar eerste rol op Broadway, maar pas toen ze zich in de jaren zestig aansloot bij het Royal National Theatre, onder leiding van Laurence Olivier, nam haar carrière op de planken echt een vlucht. Haar rollen in stukken van Shakespeare, waaronder Much Ado About Nothing en Othello, leverden haar reputatie op als een van de beste Shakespeare-actrices van haar generatie. Al bleven ook toen al haar hilarische gevoel voor timing en haar scherpe radheid van tong niet onopgemerkt. Een kwaliteit die in de verdere loop van haar leven en carrière gelukkig alleen maar meer plaats ging innemen.
Meer cultuur:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier