In de ban van Beyoncé: een portret van de plotse countryster, de zakenvrouw en de activist
Met haar nieuwe album ‘Cowboy Carter’ haalt Beyoncé de countryster in zichzelf naar boven. Alweer een nieuw gezicht bij de vele die ze al had. Van artiest tot zakenvrouw, enigma, weldoener en activist: het portret van een superster in vijf gedaantes.
De artiest
“I’m that girl”, zingt Beyoncé (41) in het openingsnummer van haar laatste album Renaissance (2022). That girl, voluit Beyoncé Giselle Knowles-Carter, was amper 7 jaar oud toen ze op school in Houston, Texas een talentenwedstrijd won na het zingen van John Lennons ‘Imagine’. Even later schuimde ze het talentencircuit verder af met haar eerste groepje, Girl’s Tyme. Maar de echte internationale faam volgde vanaf 1997 toen Girl’s Tyme tot de r&b-formatie Destiny’s Child vervelde. Songs als ‘Survivor’, ‘Bills, Bills, Bills’ en ‘Say My Name’ schopten het eind de nineties, begin de nillies ook tot in de Vlaamse Ultratop. De vier- en later driekoppige band zou tot een van de best verkopende girlsbands aller tijden uitgroeien.
Het solohoofdstuk van Beyoncé begon in oktober 2002 met een feature op het nummer ‘03 Bonnie & Clyde’ van rapper Jay Z, toen nog maar een jaar haar lief, ondertussen al zestien jaar haar echtgenoot. Destiny’s Child werd on hold gezet en Beyoncé begon te werken aan haar eerste soloalbum: Dangerously in Love (2003). De hitsingles ‘Crazy in Love’, ‘Baby Boy’, ‘Me, Myself and I’ en ‘Naughty Girl’ toonden meteen aan dat er met Beyoncé een ongeziene muzikale sensatie was opgestaan. Eén die enkel een voornaam behoeft, zoals Madonna, naar wie Queen B in haar verdere muzikale loopbaan nog vaak zal refereren. In 2004 maakte ze nog een laatste album met Destiny’s Child – symbolisch Destiny Fulfilled genoemd – maar de solotrein waar ze opgesprongen was, raasde onverminderd voort.
Vanaf dan stapelden de ijkpunten zich op: haar tweede album B’Day (2006) belandde, net als haar debuut, op nummer 1 in de Verenigde Staten. In diezelfde periode acteerde Beyoncé ook in de komedie The Pink Panther en de filmische ode aan The Supremes Dreamgirls. Steeds vaker toonde ze zich een multitalent.
In 2008 verscheen I Am... Sasha Fierce met daarop het nummer ‘Single Ladies (Put a Ring on It)’, dat over de hele wereld resoneerde: overal op het internet werd de choreografie uit de videoclip naarstig geïmiteerd. Beyoncés succes was van dat kaliber dat de Obama’s haar vroegen op hun inauguratiebal te zingen.
Amper een paar weken na datum werd ‘Texas Hold ‘em’ de eerste nummer één-hit van een zwarte vrouw in de Amerikaanse countryhitlijsten
Er volgden nog drie albums – 4 (2011), Beyoncé (2013) en Lemonade (2016) –, ze speelde tijdens twee halftimeshows van de Super Bowl, maakte een plaat met Jay Z onder de noemer The Carters, bracht muziek- en docufilms uit (Life is but a Dream (2013), Beyoncé: Lemonade (2016), Homecoming (2019) en Black Is King (2020)), sprak de stem in van Nala in de remake van The Lion King en was headliner op het beroemde Coachella-festival, voor de gelegenheid omgedoopt tot ‘Beychella’.
En eind 2022 was er dan, zes jaar na Lemonade, heel plots haar zevende album Renaissance: haar hoogstpersoonlijke ode aan clubmuziek uit de jaren negentig. De internationale media penden de ene na de andere lovende recensie neer en de bijbehorende wereldtournee verkocht in geen tijd uit, bij ons, maar ook elders. Op de Grammyshow van vorig jaar schreef Beyoncé dan weer geschiedenis door drie beeldjes in de wacht te slepen, wat haar totaal op 32 brengt, het grootse aantal gewonnen Grammy’s óóit. That girl, dus.
Begin dit jaar bracht Queen B met haar ‘black country’ album Cowboy Carter (2024) dan weer een heuse countryrevival op gang die zich tot ver buiten de genregrenzen van de muziek doortrekt. Net zoals ze dat deed voor house op Renaissance, wil Beyoncé dit album gebruiken om de zwarte roots van country bloot te leggen, net als de ‘witwassing’ van het genre achteraf. De eerste single uit het album ‘Texas hold ‘em’, was meteen een oorwurm van formaat. Dat alles wat Bey in gang zet, meestal instant tot een overdonderend succes uitgroeit, mag duidelijk zijn. Amper een paar weken na datum werd ‘Texas hold ‘em’ de eerste nummer één-hit van een zwarte vrouw in de Amerikaanse countryhitlijsten.
De zakenvrouw
‘You have the same amount of hours in a day as Beyoncé.’ Zo luidt een veelgebruikte motivational quote die al jaren op het wereldwijde web circuleert en ook op menig T-shirt en koffiemok gedrukt staat. Het is een knipoog naar de vele professionele balletjes die Beyoncé in de lucht houdt. In die mate dat het lijkt alsof ze meer dan 24 uur in een dag heeft. Met de jaren groeide Beyoncé dan ook niet enkel in haar rol van artiest, maar ook in die van onderneemster. Beys zakelijke imperium behelst vandaag meer dan de muziek- en filmsector alleen. Ook in de mode-, beauty- en lifestylewereld is ze thuis. In het verleden werkte ze al samen met grote merken als Tiffany & Co., Pepsi, L’Oreal en Tommy Hilfiger en onlangs injecteerde ze nog fors wat kapitaal in het Amerikaanse watermerk Lemon Perfect. Ze prijkte in 2022 niet voor niets op de 61ste plaats in de lijst met ‘America’s Self-Made Women’ van zakenblad Forbes. Who run the world? Precies.
Om het merk Beyoncé beter te begrijpen, moeten we terug naar haar beginjaren. Beyoncés vader nam al erg vroeg het management van zijn zangvogel en de groep Destiny’s Child op zich. Aan die familiale samenwerking kwam pas een einde net voor Beyoncé haar vierde plaat uitbracht, met de oprichting van Parkwood Entertainment in 2010. “Ik wilde in de voetsporen van Madonna treden en een powerhouse zijn”, zei ze daar destijds over. “Ik wil mijn eigen imperium hebben en aan andere vrouwen tonen dat je op dit punt in je carrière niet bij iemand anders moet tekenen en je geld delen. Je doet het gewoon zelf.” Parkwood fungeert dan ook als managementbureau, platenlabel, productiehuis én entertainmentbedrijf. Sindsdien heeft Beyoncé van a tot z de controle over haar eigen zaken. Ze breng haar eigen muziek uit, maakt haar eigen films en houdt de touwtjes van haar visuele communicatie strak in handen.
Het actueelste nieuws over haar zakenleven heeft betrekking tot haar athleisure-modelabel Ivy Park. Ze richtte het op in 2014 en runde het tot voor kort in samenwerking met sport gigant Adidas. Aan die collab kwam een eind vanwege de tegenvallende verkoop. Al is haar modeverhaal daarmee allerminst afgelopen. Meteen na de communicatie over Ivy Park werd via een Vogue-covershoot aangekondigd dat Bey in zee zou gaan met luxemerk Balmain. Samen met creatief directeur Olivier Rousteing ontwierp ze een exclusieve kledinglijn genaamd ‘Renaissance Couture’, geïnspireerd door haar gelijknamige plaat.
Details over Beyoncés privéleven zijn enkel bijeen te sprokkelen uit de luttele interviews die ze geeft
Dat Beyoncé – de vrouw en het merk – veelgevraagd is, moge duidelijk zijn. Ook de prijzen van haar concerttickets liegen er niet om. Wie Queen B in actie wil zien, moet daar stevig voor in de buidel tasten: een ticket voor haar show in Brussel vorig jaar kostte tussen de 63,70 en 182,50 euro. Een deel van het ticketaanbod werd dan nog eens verkocht volgens het gecontesteerde dynamic pricing-principe van concertpromotor Live Nation, bedacht om woekerprijzen op de tweedehandsmarkt tegen te gaan. Maar het resultaat blijft wel hetzelfde: de fans moeten méér neertellen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Het enigma
We mogen door haar alomtegenwoordigheid dan wel het gevoel hebben Beyoncé te kennen en deel uit te maken van haar zogenaamde ‘BeyHive’, wie ze écht is, blijft een groot mysterie. Ze heeft de reputatie hyperprofessioneel te zijn in alles wat ze doet. In die mate dat details over haar privéleven enkel bijeen te sprokkelen zijn uit de luttele interviews die ze geeft. Zo leerden we uit haar recentste passages in Vogue dat ze – onder andere – in een minimalistisch aangekleed huis in Los Angeles woont, mooie kunst aan de muur heeft hangen en er verdorie echte beehives in haar tuin staan. Pure honey!
Net door dat gebrek aan veel interviews wordt zelfs het kleinste nieuws over haar groot nieuws. Een voorbeeld: in de veelbesproken Netflix-docu Harry & Meghan vertelt Meghan Markle dat ze een lief bericht van Beyoncé kreeg, die haar een hart onder de riem wilde steken gezien de verzuurde situatie met het Britse koningshuis. Niet alleen werden over dat berichtje heelder nieuwsstukken geschreven, Markle was nota bene zélf star-struck en verbaasd dat Beyoncé überhaupt wist wie ze was. Ander voorbeeld: tijdens de Grammyuitreiking van vorig jaar arriveerde Queen B een halfuur te laat omdat ze vastzat in het verkeer. En plots werd de halfgodin een mens. Hoezo, Beyoncé staat in de file?
Natuurlijk geeft haar muziek ook af en toe iets over haar weg. Zo zou haar voorlaatste album Lemonade een afrekening geweest zijn met het overspel van Jay Z met een zekere ‘Becky with the good hair’. Maar of het album écht door en door autobiografisch was, heeft Bey zelf nooit bevestigd. En zo blijft de speculatie duren. We kennen de Beyoncé die Beyoncé wil dat we kennen.
De analyses over wie Beyoncé precies is, waarom ze maatschappelijk relevant is en wat haar muziek een sign of the times maakt, worden zelfs in colleges gegoten. In de States kun je lessen als ‘Lemonade: Beyoncé and Black Feminism en Beyoncé: Feminism, Race & Politics’ volgen. In Denemarken onderrichten ze op hun beurt ‘Beyoncé, Gender and Race’. En ook de Lage Landen hebben hun eigen beyonceologe’: de Nederlandse Munganyende Hélène Christelle ontwikkelde een vak over Beyoncé voor een hogeschool in Zwolle, en bracht in 2021 de essaybundel Liberté, Égalité, Beyoncé uit.
De weldoener
Bijen houden is één ding, maar de filantroop in multimiljonair Beyoncé doet nog heel wat meer voor de wereld. In 2013 richtte ze haar eigen Beygood Foundation op, een liefdadigheidsstichting die steun biedt aan organisaties voor kansarme gemeenschappen. Maatschappelijke thema’s als educatie, huisvesting, werk, mentaal welzijn en ondersteuning bij rampen vormen het hart van de organisatie.
Zo sprong Bey tijdens de pandemie in de bres voor kwetsbare gezinnen in Houston. Ze maakte een remixnummer met rapper Megan Thee Stallion – die ándere ster uit de Texaanse stad – en doneerde de opbrengsten ervan aan een hulporganisatie die maaltijden voorzag voor de families in kwestie. Onder de noemer ‘The Black Parade Route’ bood Beygood dan weer steun aan ‘black-owned businesses’ die leden onder de impact van de coronacrisis. “It’s been a year of service for me”, vertelde Beyoncé aan Vogue over haar inzet tijdens de pandemie.
Beyoncé wil haar kinderen laten opgroeien in een wereld waarin ze ‘gezien en gewaardeerd worden
Maar Beyoncé is ook op een heel ander niveau begaan met ieders welzijn. Wanneer ze Break My Soul – de vooruitgeschoven single van haar voorlaatste plaat – uitbracht in de zomer van 2022, werd dat zowat een anthem voor quiet quitters aller landen. “Now, I just fell in love / And I just quit my job / I’m gonna find new drive / Damn, they work me so damn hard / Work by nine, then off past five / And they work my nerves / That’s why I cannot sleep at night.” Die zanglijnen raakten een maatschappelijke snaar, getuige de vele memes die erover gemaakt werden, en sterkten veel mensen in het idee dat je niet hoeft te blijven zitten op een job die je niet wilt doen. Onrechtstreeks opende ze hiermee het debat over burn-out en werklust. Beyoncé de arbeidspsycholoog! The Wall Street Journal bracht als reactie zelfs een artikel uit waarin ze werkexperts – van economieprofessoren tot CEO’s – om hun mening vroeg. Of hoe zelfs haar lyrics plots het nieuws haalden.
De activist
Dat Beyoncé zich ontzettend inzet voor inclusiviteit is door de jaren heen steeds duidelijker naar voren gekomen. Zo maakte ze in 2016 een fors politiek statement door tijdens de Superbowl-halftimeshow te refereren aan de internationale Black Lives Matter-beweging en burgerrechtenactivist Malcolm X; een sterk signaal tegen racisme en politiegeweld. In haar visuele album Lemonade ging ze op dat elan verder met nummers over zwarte cultuur en de rol van de vrouw daarin. Nummers die ze bovendien liet begeleiden door poëtische zinsneden van de populaire Somalisch-Britse dichteres Warsan Shire.
Beyoncé laat zich steevast omringen door een entourage van kleur. Met de musicalfilm Black Is King (2020) maakte ze, zoals de titel al weggeeft, een lofzang aan de zwarte identiteit. Toen Vogue Beyoncé onlangs vroeg waarom ze zo’n groot deel van haar creatieve leven besteed heeft aan de zwarte, en meer specifiek de Afrikaanse, gemeenschap een stem te geven, zei ze dat het moederschap (ze is moeder van drie: ze heeft een 11-jarige dochter Blue Ivy en een 5-jarige tweeling Rumi en Sir) haar grootste bron van inspiratie geweest is op dat vlak. Ze wil haar kinderen laten opgroeien in een wereld waarin ze “gezien en gewaardeerd worden”.
Met Renaissance bracht Beyoncé een houseplaat uit, die ze uitgesproken opdraagt aan zwarte en queerpioniers uit de dance. Getuige daarvan zijn de bijna ontelbare samples en beats die ze uit de muziekgeschiedenis opvist: van zangeres en model Grace Jones over houselegende Honey Dijon tot dragboegbeeld Moi Renee. “Een historisch en artistiek gefundeerd muzikaal essay”, klonk het resoluut bij een recensent uit eigen land. “Beyoncé gebruikte andermaal haar podium om een groter verhaal te vertellen.”
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Een knap staaltje artistiek Afro-activisme dat ze op haar jongste plaat Cowboy Carter nog eens overdoet, maar dan voor black country music. Waar het Beyoncé op dit album vooral om te doen is, is de Afro-Amerikaanse roots van country in de verf zetten en zwarte artiesten op die manier hun rechtmatige plek in het genre weer terug laten opeisen. Ruimer wil ze ook iets rechtzetten in de ‘witwassing’ van de Amerikaanse geschiedenis: door de jaren heen ontstond er in de Amerikaanse hagiografie immers vooral een ‘witte’ traditie die de neiging heeft om de wreedheden van witte Amerikaanse machtshebbers sinds de slavernij te minimaliseren of toe te dekken. Maar niks waar Queen B geen verandering in kan brengen.
Maar ook een icoon als Beyoncé blijft niet gevrijwaard van kritiek. In januari van vorig jaar gaf ze haar allereerste liveoptreden in vier jaar voor geïnviteerde influencers en journalisten. De locatie: een luxeresort in Dubai. En dat veroorzaakte heel wat ophef, in de BeyHive en daarbuiten. In de Verenigde Arabische Emiraten wordt homoseksualiteit immers als illegaal beschouwd. Een artiest die opkomt voor de rechten van de lgbtq+-community, maar zich tegelijkertijd laat betalen voor een concert in een land dat de mensenrechten niet respecteert? Daar hebben zelfs de grootste fans hun vragen bij. Maar Beyoncé heeft een zo goed als vlekkeloze reputatie en dit soort negatieve opstootjes lijkt snel onder de mantel der liefde te verdwijnen.
“You can have ambition / But not too much / You should aim to be successful / But not too successful / Otherwise you will threaten the man”, klonk het in ‘Flawless’. Lyrics als deze zijn een constante in haar oeuvre. Feministe B vecht al sinds het begin van haar carrière zeer expliciet genderongelijkheid aan. Beyoncé is en blijft, zeker ook in haar rol als voorvechtster van emancipatie en gelijkheid, een storyteller pur sang. “I’m the bar”, zong ze op Renaisance al. Benieuwd hoeveel hoger die lat eigenlijk nog kan komen te liggen.
